Презентация на тему "ИСЕМ ясалышы"

Содержание

• 
  Слайд 1
  

  Сүзьясагыч кушымчалар

• 
  Слайд 2

  ИСЕМ ясалышы

  Зат исемнәрен белдерүче Абстракт исемнәр ясаучы Предмет исемнәре белдерүче КУШЫМЧАЛАР Хәзерге татар телендә исемнәр ясалышында кушымчалау ысулы продуктив һәм ул зур урын тота.

• 
  Слайд 3

  Хәзерге вакытта исемнәр ясый торган кушымчалар

  Нигез + -чы/-че : кранчы, тимерче Нигез + -лык/-лек: ханлык, вәзирлек Нигез + -даш/-дәш: ырудаш, бүлмәдәш Нигез + -лы/-ле: мисырлы, икеле Нигез + -ча/-чә: бармакча, сүзлекчә Нигез + -чык/-чек: уенчык, бөтерчек Нигез + -чылык/-челек: кошчылык, игенчелек Нигез + -ыш/-еш: очыш, үсеш

• 
  Слайд 4
  

  Нигез + -ак/-әк: торак, теләк Нигез + -ымта/-емтә: кушымта, элемтә Нигез + -са/-сә: муенса, төпсә Нигез + -ак/-әк/-к: башак, эчәк Нигез + -ыр/-ер: чокыр, күпер Нигез + -мак/-мәк: уймак, икмәк Нигез + -ыз/-ез: йолдыз, мөгез Нигез + -дәмә: билдәмә Нигез + гач/-гәч: табагач, себеркәч(диал.)

• 
  Слайд 5

  ФИГЫЛЬ ясалышы

  Нигез + -лан/-лән: дуслан, кабалан Нигез +-ландыр/-ләндер: дымландыр Нигез + -лаш/-ләш: җитдиләш Нигез + -лат/ләт: шартлат Нигез + -ыт/-ет/-т: җылыт, әйт Нигез + -ыр/-ер/-р: тазар, искер Хәзерге татар телендә кушымчалау ысулы белән фигыльләр ясалышы иң продуктив ысулларның берсе булып тора

• 
  Слайд 6

  СЫЙФАТ ясалышы

  Сыйфатлар хасыйл иткән кушымчаларның ясаучы нигезләре булып , алмашлыклар һәм ымлыклардан кала барлык мөстәкыйль сүз төркемнәре килә ала

• 
  Слайд 7
  

  Нигез + -лы/-ле: акыллы, сәләтле Нигез + -сыз/-сез: атсыз, йөрәксез Нигез + -лык/-лек: барганлык, җәйлек Нигез + -чыл/-чел: халыкчыл, ярдәмчел Нигез + -гы/-ге: язгы, җәйге Нигез + -малы/-мәле: асылмалы Нигез + -вык/-век: лыгырдавык Нигез + -ча/-чә: якынча Нигез + -даш/-дәш: аваздаш

• 
  Слайд 8

  РӘВЕШ ясалышы

  Нигез + -ча/-чә: яңача, искечә Нигез + -ча/-чә (омоним): бүгенгәчә Нигез + -лата/-ләтә: акчалата, чиләтә Нигез + -лап/-ләп: татарчалап, өчәүләп Нигез + -латып/-ләтеп: кыргызчалатып, русчалатып Нигез + -лай/-ләй: корылай, тереләй Нигез + -тын/-тен: югартын, әкертен Нигез + -ма/-мә: лычма, мөлдерәмә

• 
  Слайд 9

  АЛМАШЛЫК ясалышы

  Алмашлыкларның кайбер төркемнәре кушымчалау ысулы нәтиҗәсендә барлыкка килгәннәр. Аларның ясаучы нигезләре булып, кагыйдә буларак, алмашлыклар, сирәк кенә рәвешләр һәм хәбәрлек сүзләр килә.

• 
  Слайд 10

  Сорау алмашлыклары

  Нигез + -сы: кайсы Нигез + -а: кая Нигез + - да: кайда Нигез + - дан: кайдан Нигез + - чан: кайчан Нигез + -ме: күпме Нигез + -ча/-чә: ничә Нигез + -чек: ничек Нигез + -лектән: нилектән Нигез + - н+-ди: нинди Нигез + -ләп: ничәләп

• 
  Слайд 11

  Билгесезлек алмашлыклары

  Бары тик 1 генә ясалыш тибы бар: Сорау алмашлыгы + -дыр/-дер Кемдер Нәрсәдер Күпмедер Каядыр Кайчандыр Ничәдер

• 
  Слайд 12

  Билгеләү алмашлыклары

  Нигез + -лай/-ләй: шулай, тегеләй Нигез + -н + -ди: тегенди, шушындый Нигез + -лык: барлык Нигез + -ча: барча Нигез + -шы: шушы

• 
  Слайд 13

  Исем. Аз продуктив кушымчалар:

  -сак/-сәк : ашамсак , йөремсәк -ча/-чә : кодача, бичә -ка/-кә: сөяркә, бикә -чыл/-чел : утчыл, чәмчел -ым/-ем : ханым -әзә: күрәзә -тый/-ти : юлтый, чәнти -лама: каралама -ача : кунача -чый: тумачый

• 
  Слайд 14

  Алынма кушымачалар белән ИСЕМ ясалышы

  -стан: Үзбәкстан -ханә: чәйханә -намә: елнамә -сар: сусар -тараш: чәчтараш -задә: шаһзадә -ов/-ев, -ин, -ский – фамилияләрдә -ович/-евич/-овна/-евна – отчестволарда -дар: Айдар, Илдар, Сардар - ялгызлык исемнәре ясый

• 
  Слайд 15

  Хәзерге вакытта ФИГЫЛЬ ясамый торган типлар:

  -дыр/-дер: ышандыр -ат/-әт: ярат, төзәт -ра/-рә: сайра, мөгрә -гы/-ге: пыскы, селке -га/-гә: ялга, тиргә -ай/-әй: картай, җиңеләй -ал/-әл: югал, төзәл -са/-сә: суса, җирсе -сын/-сен: ашсын, кимсен -сыт/-сет: кимсет -шы/-ше: кыршы, җепше -чык: тончык

• 
  Слайд 16
  

  -чык/-чек: талчык -гыр/-гер: ыжгыр, җиткер -гыз/-гез: яткыз, менгез -пе: җилпе -җы/-җе: кымырҗы -ма/-мә: яма, сирмә -маш: алмаш, укмаш -кет: деңкет, беркет -лай: очлай -пай/-пәй: ярпай, җәлпәй -пын/-пен: илпен, талпын

• 
  Слайд 17

  Хәзерге вакытта СЫЙФАТ ясамый торган кушымчалар:

  -лач/-ләч: йонлач, итләч -сыл/-сел: сусыл, күксел -тык/-тек: юантык -ым/-ем: аерым -ынты/-енте: юынты, сөренте -гак/гәк: сөзешкәк -гыр/-гер: алгыр, сизгер -гач/-гәч: ялангач, бөтеркәч -гай/-гәй: ялагай -нак/-нәк: тыйнак, җыйнак

• 
  Слайд 18
  

  -ры/-ре: тугры, кәкре -ыр/-ер: кысыр, авыр -дам/-дәм: елдам, күндәм -шел: күкшел -кү: бөркү, иңкү -ас/-әс: тупас, иләс -канак: катканак -лҗым/-лҗем: каралҗым, күгелҗем -мәкәр: эшмәкәр -әләк: өшәләк -макай: аумакай -гылт/-гелт: кызгылт -сак/-сәк: ашамсак

• 
  Слайд 19

  Хәзерге вакытта РӘВЕШ ясамый торган типлар:

  -лай/-ләй: шушылай, урталай -лый/-ли: узышлый, көзли -тын/-тен: югартын, тирәнтен -ла/-лә: төнлә -ма/-мә: мөлдерәмә -ым: тулаем -лаш/-ләш: яртылаш -гынак/-генәк: баягынак -чан/-чән: күлмәкчән, итекчән

• 
  Слайд 20
  

  Игътибарыгыз өчен РӘХМӘТ!