Презентация на тему "Кейінгі орта ғасырлардағы араб елдері"

Содержание

• 
  Слайд 1

  Кейінгі орта ғасырлардағы араб елдері

  Орындаған:CҰЛТАН азамат ТЕКСЕРГЕН: ХИБИНА ЗАДА

• 
  Слайд 2

  ЖОСПАР

  1. Түрік османдардың араб елдерінжаулапалуы. 2. Осман империясының құрамындағы Ирак пен Шығыс Аравия. 3. Сирия мен Ливия — Осман империясының құрамында. 4. Түріктер кол астындағы Солтүстік Африка. 5. Түріктер кол астындағы Египеттекейінгі орта ғасырларда қолөнері мен сауданың дамуы. 6. Кейінгі орта ғасырлардағы араб елдерінің мəдениеті.

• 
  Слайд 3
  

  XVI ғасырдың басында араб елдерітүріктер шапқыншыншылығына ұшырады. Месопотамияныбасыпалған соң І-Селим /1512—1520/ сұлтанныңəскері Сирия, Ливия жəне басқа мамлюктер кол астындағы араб облыстарынжаулапалуға аттанды.Түріктер мен мамлюктерармиялары 1516 жылғы тамыздаХалебтінСолтүстігінде бетпе-беткездесті. Бұл шайқаста каруы жағынан да, соғысу тактикасыжағынан да басым осман армиясыжеңіске кетті. Мамлюктерармиясыталқандалып, үкімет басшысыКансуГуришайқаста қаза тапты. Қазан айының ортасындатүріктер Дамасктібасыпалды. Сөйтіп, бүкіл Сирия түріктер қол астынакөшті. СЕЛИМ I

• 
  Слайд 4
  

  1538 жылытүріктер Аденді /Меккеден де төмен, оңтүстіктіде басыпалды. Оның алдында, 1534 ж. түріктердің Ирак үшін Иранменсоғысы жеңіспен аяқталды. Сөйтіп, ХVІ ғасырда арабтарқоныстанған Ирак, Сирия, Ливан, Палестина, Египет, Хиджаз /СаудАравиясы/, Алжир, Ливия, Тунис Осман империясының құрамына енді.

• 
  Слайд 5
  

  Түріктер барлық жерлердің, шаруашылықтың есебінанықтап, оларданалынатынсалық мөлшерін белгіледі. Барлық басыпалынған араб елдеріпашалықтар мен эйалеттерге /уалаят/ бөлінді. Сирия үш провинцияға: Дамаск, Триполи, Халебкебөлінді.ИрактаБағдад, Басра, Мосулуалаяттарықұрылды. Египет өзінше жекепашалыккабөлінді. Иемен, Бахрейн /Аравия/, Ақ /Палестинада/ пашалыктарықұрылды.

• 
  Слайд 6
  

  Əроблыстың басындапашалартұрды.Пашалардың қарамағында жергіліктікөмекші отрядтарменқатар сұлтанның тұрақты армиясының бөлімдері болды. Мысалы Багдад эйалетінде 12 мыңдық янычарларорналасты. Ал пашаның қасында тағы да үш мың қарулы жауынгерлерболды. Пашалыққа 1-2 жылға тағайындалатын, бірақ көптеген пашаларəлдеқайда ұзақ қала беретін.

• 
  Слайд 7
  

  Əрпашалыктың, эйалеттің бағыныштылығыəртүрлі болды. Бағдад, Басра, Лахса /Азияда/, Египет, Тунис, Алжир, Триполи /Солтүстік Африка/ салық төлеп тұрды, ал ішкіқұрылысы, тəртібібұрынғысынша қала берді. Тек Бағдад эйалетіндебіразөзгешіліктер болды. Ол 20 санжақка бөлінді. Оның 8-інде түріктік жериеленушілік тəртібіүстемдік етті. Дамаск, Триполи /Сирияда/, Халеб, Мосулдағы көптеген жерлертүрік феодалдарынаүлестіріліп берілді /тимар, зеаметтерретінде/. Ирак Османдық түріктер мен сефевидтік Иран арасындағы күрес аренасынаайналды. 1516 жылыжоғарғы Месопотамия кызылбасылардантазартылып, Осман империясы- ның құрамына қосып алынды. Орталық жəне оңтүстік Ирак Иранның қол астындақала берді, 1516 жылытүріктер Бағдадты басыпалды. Сунииттік, шииттікағымдарға бірдейбостандық берілді.

• 
  Слайд 8
  
• 
  Слайд 9
  

  1546 жылыОңтүстік Ирак Осман эйалетінеайналды. Оның орталығы Басра қаласы болды, 1550 жылытүріктер Португалияның Парсы шығанағындағы маңызды порты Аль-Катифтыбасыпалды. Бірақ оны ұзақ ұстап тура алмады. 1555 жылғы Амасиядағы бейбітбітімбойыншасефевидтерИрактағы түріктер үстемдігін мойындады.

• 
  Слайд 10
  

  1574—1595 жылдардағы Мосулпровинциясындазаң бойынша жердің ең төменгі /аз/ мөлшері 40 қадамға /ені, ұзындығы/ тең денюм болыптабылды. Ал суармалы, құнарлы жерлердегішаруалардың толық үлесі 80 денюмгетеңелді. Олүлес “чифтилик” депаталды. Нашаржерлердегічифтиликмөлшері 150 денюмболды. Егеркімде-кімөз үлесін игермей, тастапкетсе, бос қалдырса, ол 75-тен 300-ге дейінақша төледі. Толыкүлесі бар мұсылмандар 50 ақша төледі. Əрүй 3 күндік /аптасында/ барщина өтеуі тиісболды. Оныңəркүні 2 ақшаға бағаланды. Жиналған бидайдын 1/5, кара бидайдын 1/6, арпаның 1/7 бөлігі салық ретіндеөткізілетін. Малшылардан да салық жиналды. Мосулдаəр 100 қойдың біреуі, ал келімсектерден — екеуіалынатын. Малшыларқыста өз жеріндеқыстап шықса,əр 300 қойдың біреуінберетінболды. Салық бал ұяларына да, диірмендер мен алмаағаштарына, жүзім, мақта егістеріне де салынатын. Қалыңдық үшін де салық салынатын. Күйеуге тиетінқыздардыңəкесі 60 ақша, жесірəйелдіңəкесі /туысы/ 30 ақша төледі. Бұл ақшаның жартысыіріжериесіне, жартысықазынаға кететін.

• 
  Слайд 11

  Сирия мен Ливан

• 
  Слайд 12
  

  Сирия эйалеті он бірсанжаккабөлінді. Оның жетеуіндетүрік феодалдарының өздері салық жинапалыпотырды. Калған төртеуінде санжақтан түсетін салық қазынаға кететін.Бұл екіэйалет 10 мыңəскержасақтап беріпотыруға тиісболды. Сирия эйалетіне Дамаск, Сафад, Иерусалим, Наблус, Сайд, Бейрут округтері кірді.Түріктер билігікезіндетаулыЛиванның феодалдарыбіразжеңілдіктерді пайдаланды. Түріктер басыпалғаннан кейінгі 100 жылдайбойыЛивандафеодалдық Маанидəулетінің беделікүшті болды. Түрік үкіметі маанидтердіəлсіретуүшін басқа феодалдардыоған қарсы айдапсалыпотырды. Бірақ бұлəрекеттеріайтарлықтай нəтижебермеді.

• 
  Слайд 13
  

  1584 ж. ливандықтардың қарулы отряды Сирия мен Египеттенжиналған алым-салықты Стамбулға алып бара жатканкеруенгешабуылжасады. Сұлтан үкіметі бұл шабуылдыМаандарұйымдастырды деп жала жауып, Египет пашасынамаандардыталқандауға бұйрық берді. ТүрікəскерлеріМаанидтериелігінебасыпкіріп, талқандады.Маанэмирітаудакорғаныс ұйымдастырып, берілмеді. Ақыры солқамалда өлтірілді.Ливанның кейбір феодалдарыСтамбулға пара апарып, өз бастарынəрең корғап қалды,

• 
  Слайд 14
  

  Түрік үкіметінің зорлық-зомбылығына қарсы халық наразылығы калыптасып, көтерілістер болыптұрды.Бұл көтерілістерді МаанидтерЛиванның толық тəуелсіздігінжеңіп алуүшін пайдаланыпқалуға тырысты. БұлəрекетІІ-Фахреддинэмирдің атыментығыз байланысты. Оны Ливан феодалдары 1585 жылы, 13 жасаркезіндебарлық Маанидтериеліктерінің билеушісідепмойындады. Олбиліккеісжүзінде 16 ғасырдың аяғына жуық иеболып , күннен -күнге ұлғая түскен иелікті 1635 жылға дейінбасқарды. Алғашында олтүрік сұлтаны алдындағы міндетінадалорындапотырды. Иелігіөскен сайынсалықты да көп төледі. Сондықтан түрік өкіметі оның иелігінкеңейте беруінеқарсылық көрсетпеді.Фахрединнің карулыкүштерінің саны бірте-бірте 40 мыңға жетті. II- Фахреддин

• 
  Слайд 15
  

  Қуаттықарулы күші мен бай қазынасы бар ФахреддинТүрік үкіметінің рұқсатынсыз өз бетіменшетелдермендипломатиялық қатынас орнатабастады. ОлИталиямен, Францияменқатынас орнатты. Флоренциямен де саудакатынасына барды. Түркияға бұл тəуелсіздікұнамады. 1609 ж. Дамаск пашасыболып Ахмед Хафизтағайындалды. Оның карамағынаəскербөлініп, Фахреддиниеліктеріндегітүріктер билігінкалпынакелтірутапсырылды. Бірақ Ахмед Хафизтүріктер билігінбірденорнатаалмады. Тек 1613 жылыФахреддинкүресін тоқтатып, Француз кемесіменИталияға барды. ОндаФахреддин Италия мен Францияны Осман империясынакарсыкүреске тартуға тырысты. Бірақ 5 жылбойғы бұлəрекетінентүк шықпаған соң, 1618 жылыолЛиванға қайтып келді. ЛивандаФахреддиндіжергіліктіхалық ұлттың батыры санап, қатты кұрметтейтін. Фахреддинелінекайтыпкеліп, түріктерге қарсы үндеу тастағанда оның қол астына 100 мың адамжиналды. 5 жылішіндеФахреддинДамасскпашасынталқандап, АнтиохияданСафадқа дейінгіаралықта Түрік үстемдігін жойды. Көп кешікпейПалестинаныжаулапалды. 1635 жылыөлім жазасынакесіледі.

• 
  Слайд 16

  Солтүстік Африка

  ХVІ ғасырдын басындаСолтүстік Африкаға жаңа басқыншылар — түріктер келіпкіребастады. Хайреддин Барбаросса дегенМителендікқарақшы түрік Алжиргекеліпқоныстанып, оны түрік сұлтаны І-Селимнің иелігідепжариялады. Сұлтан Хайреддингекөмекке екімың артиллеристер мен төрт мындыкянычарларүлгісінде құрылғанəскержіберді. 1518 жыл- дан бастапХайреддинАлжирдің маңызды порттыкалалары — Бен, Колло, Шершельдібасыпалып, елдің ішінеенебастап. 1529 жылытүріктер Алжирдетүпкілікті бекініп, испандықтардың жақсы қорғалған қамалы Пеньондыалды.

• 
  Слайд 17
  

  Хайреддин паша болыптағайындалып, “бейлер — бей” дегенатақ алды

• 
  Слайд 18
  

  1535 жылыТунистеиспандықтар өзінV Карлдың вассалы депмойындаған Эмирдітаққа отырғызды. Түріктердің өз үстемдігін орнатуəрекетіненешнəтижешыкпады. Тек 1574 жылығана Түрік сұлтаныныңəскеріиспандықтарды қуып шығып, Тунисті Осман империясынақосты

• 
  Слайд 19
  

  Солтүстік Африкадағы Триполи қаласы үшін еуропалықтар мен түріктер арасындакүрес жүрді — 1510 жылдан 1530 жылға дейінбұл облысиспандықтар билігіндеболды. Сонансоң ол Родос аралынантүріктер қуып шыққан Мальта рыцарьларының қол астынакөшті. 1551 жылытүріктер теңізден шабуылжасап, Триполидібасыпалды. РыцарьларМальтаға қашты /Италияның оңтүстігі/.Сөйтіп, Солтүстік Африканың үш елі — Алжир, Тунис, Триполитания /Ливия/ түріктер қол астынакөшті.

• 
  Слайд 20

  Сауда, қолөнері

  Африка төңірегіндегі теңіз саудажолының ашылуы Египет саудасынаауырсоққы болыптиді. Соған қарамастан Египет көптеген Шығыс жəне Батыселдеріменсаудажасайберді. Сыртқы саудаға ауылшаруашылық өнімдері /бидай, мақта, кендір, күріш, тері/ мен қолөнер бұйымдары /мата, кант т.б./ шығарылды. Египет көпестері Индиядан, Еуропа мен Қиыр Шығыстан келгеншетелдіктауарлармен де саудажасады. Сауда Каир, Александрия, Булак, Дамъетт, Розетт, Суэц, Кусеир, Тальх, Абузир, Фуэқалаларында шоғырланды.Египеттің басты порттарыЖерортатеңізі жағалауындағы Дамьетт, Розетт жəне Александрия, Қызыл теңіздегі Суэц пен Кусеирболды. Суэц пен Кусеирарқылы Үнді жəне Аравия тауарларытүсіп тұратын.

• 
  Слайд 21
  

  Нил өзені негізгісаудажолдарының біріболды. Каир тек сауданың ғана емес, қолөнерінің де іріорталығы болды. Олкөлемі мен халқының саны жағынан Египеттің ең үлкен қаласы болды. ХVІ ғасырда Каирдің халқының саны 100 мыннанасатын. Ондаармяндар, итальяндықтар, гректер, француздар, поляктар, еврейлертұрды. Египет саудасындақұл сатукең орыналды. Жылсайынелге 4—5 мың африкандық құлдарəкеліпсатылатын. Каирдекөптеген Еуропаелдерінің консулдығы орналасты. Көптеген консулдар мен шетелдіккөпестер Египетте 20, одан да көп жылдарбойытұрып жатты. Мұнда дінгеқудалаушылық болған жоқ,əрдіннің шіркеу- мешіттеріжеткіліктіболды.

• 
  Слайд 22

  Мəдениет

  Ислам дінінің абыздары Африка елдеріндегі мəдениеттің дамуынаелеуліүлес қосты.Солардың біріаш-Шарани (1565 ж. өлген) болды. Оның бастыеңбегі «Шашырандымаржандаркітабы» болыптабылады. Бұл еңбегінде аш-Шаранижаман мінез-құлықтарды келемеждеп, жақсы мінез-құлықты уағыздады, байлардың дүниеқоңыздығын сынап, кедейлердіқорғады

• 
  Слайд 23
  

  Тарихнамасаласындаибн-Халдун (1332—1406) зореңбек сіңірді. Өзінің «Кіріспе» дегенеңбегінде тарихипроцестердің теориясынаталдау, мұсылмандық тарихынашолужасады. Мароккандық Маккари (1590—1632) «Андалусияның Коңыржай желі» дегенеңбегінде арабтардың Пиреней жарты аралындағы үстемдігінің тарихынбаяндайды. ТарихшыМұхаммед ибн Ияс (1524 ж. өлген) «Ғасырлар оқиғаларына байланыстытүстер ерекшелігі» («Бадан аз-зухур фи вакаиаз-духур») дегенеңбегінде осман түріктерінің Египеттібасыпалып, алғашқы 6—7 жылдық билікжүргізуін баяндайды. Египеттітүріктердің жаулапалутарихын («ФатхМыср») ибн Зунбулар-Раммал да (1553 ж. өлген) жазды.

• 
  Слайд 24
  

  ХVІ ғасырда араб елдеріндекітап басу ісіқолға алынабастады. Ең алғашқы баспахананы 1519 ж. Алеппоқаласында еврейлерашты. 1605 ж. еврейлербаспаханасыДамаскіде де ашылды. 1610 ж. Казхайяда (Ливан) Римненəкелінгенбаспастаногіндесириятіліндедұғалар басылыпшықты.Бұл кездегі сəулет өнерінің ескерткіштерінің қатарына ДамаскідегіТеккис, Дервишие, Синаниемешіттерінжатқызуға болады. Оларфаянспенөтеəсем безендірлген. Сондай-ақ Фахр-ад-диннің тұсында зəулімқұрылыстар Бейрутте де салынды.

• 
  Слайд 25
  

  1. История Востока Т. ІІІ. Восток на рубеже средневековья и нового времени ХVІ—ХVІІІ вв.— М.: Восточная литература РАН, 1999.— 67—98 бб. 2. Видясова М. Ф. Социальные структуры доколониального Магриба: Генезис и типология.— М.: 1987. 3. Иванов Н. А. Османское завоевание арабских стран (1516— 1574).— М.: Наука, 1984. 4. Тортаев С.Ә. Орта ғасырлардағы Азия және Африка тарихыАлматы 2009 жылы. Пайдаланылған әдебиеттер

• 
  Слайд 26
  

  Назарларыңызға рахмет!!!