Презентация на тему "Чаваш халах самахлахан тенчинче"

Содержание

• 
  Слайд 1

  Вăрмар районĕнчиКивĕ Вăрмарти вăтам шкул

  Чăвашхалăх сăмахлăхĕнтĕнчинче (Кĕςĕн класри ачасемпе ирттермеллиуяв сценарийĕ).

• 
  Слайд 2
  

  Тĕллевĕ: - чăвашхалăхĕнавалтанпынăйăли-йĕркисене, сăвă-юрăллă, вайă- ташăллăуявĕсенеупрасахăварасси; Задачисем : -ачасенпуплев, шухăшлавенĕсенеаталантарасси. -ачасенеырă та тÿрĕкăмăллăпулма, ваттисенехисеплеме, тăванхалăхпаςĕр-шыва юратмавĕрентесси. -чăвашташши – юррине, тăванчĕлхеилемнетуймахăнăхтарасси.

• 
  Слайд 3
  

  Уявмелĕсемпемеслечĕсем: Интернетра, ЧăвашРеспубликинсайтĕнче ,чăвашюмах-халапĕсене,ача-пăчавăййисене,сăпка, чăвашюррисене, ваттисенсăмахĕсене, чăвашташшисене, сăввисенетишкерсетухрăмăр, ςыртарса илтĕмĕр.Çавăнпекехтĕрлĕςулсенче вĕренмеусăкурнă «Тăвансăмах» тата хушмавулавкĕнекисенепăхсатухсахамăракăмăлакаяканкирлĕматериалсенеςырса илтĕмĕр. Малтанăнланмансăмахсемпепаллашрăмăр,унтанпалăртуллăвулама, пăхмасăр калама вĕрентĕмĕр. Чăвашюрри- ташшисеневĕренмеялти фольклор «Мерчен» ушкăнĕпетĕлпулуирттертĕмĕр. Вĕсеммĕнлеюрланинеитлерĕмĕр, ташланинекуртăмăр. Вĕсенюррисенеςырса илтĕмĕр, чăвашташшинтĕрлĕхусканăвĕсеневĕрентĕмĕр. Кирлĕхатĕрсем: Ручка, хут, магнитофон, проигрыватель, чăваштумĕсем, тĕрлĕ музыка инструменчĕсем.

• 
  Слайд 4

  Сăпкаюррисем

  Нянине-паппине, Ачине – сăпкине. Лăштăр-лăштăрярăнма, Шăппăн-шăппăнςывăрма… Нянине-тунине, Ачине-урине, Тăппи-таппиςÿреме, Кăрăс-кăрăстутарма.

• 
  Слайд 5

  Йăпатмаллисăвăсем. Шутлавсăввисем

  Пысăк пул, пысăк пул,Уссенматтурача пул,Юрлама та ăста пул,Ташлама та маттур пул : Вĕл-вĕлвĕлтĕрен, Вĕлтĕренăшĕнче Сар кайăкчĕппипур. Эс те чипер, эптечипер, Чăнчиперри-сик тух!

• 
  Слайд 6

  Вăйăсем

  . «Пиçиххипăрахмалла» Эпутатăпхурланса, Хама юлташшыраса Утсан-утсанчупатăп Пиçиххипăрахсахăваратăп. «Çеремватса вир акрăм» - -Çеремватса вир акрăм, виракрăм. (2 хут) Эпирăна, эпирăнатаптатпăр. (2 хут ) - Эсирмĕнпетаптатăр, таптатăр? - Утсемярса, утсемярсатаптатпăр.

• 
  Слайд 7

  Юмахсем. Пулмасла халапсем.

  Мулкач. Эпирпĕрреасаттепесунаракайрăмăр. Пĕрмулкачкуртăмăр. Хăваламатытăнтăмăр. Хăваласаçитрĕмĕр те кӳсĕкпе иле-иле çапатпăр — вилмест. Эпĕ хам хыткурăкпакăнапетĕм — мулкачвилчĕкайрĕ.    Асаттепеиккĕнçĕклесехуматăратпăр — хураймастпăр. Хам пĕчченехтытрăм та мулкачаçĕклерĕмхутăм.    Пар лашакӳлнĕ хамăр. Пар лашанахăвалатпăр — туртаймаççĕ. Пĕрнетăварса, пĕрнекăнахăвартăмăр — туртать.    Киле таврăнтăмăр. Мулкачаасаттепейăтматăратпăр — йăтаймастпăр. Пĕччентытрăм та вăштахйатрăм.    Алăкранкĕртметăратăп — кĕмест. Тĕнĕрентĕртрĕм те — кĕчĕкайрĕ. Мулкачахурантапĕçерметăратпăр — кĕмест. Çăпаланахуратпăр — тулмасть.     Анненепĕçермехушрăм. Анне пăхсатăман та, яшкихытăвĕренĕ, мулкачвĕренипехурантантухнă та ӳкнĕ. Ăна кушак çинĕ те янă. Мулкачахамăрçиеймерĕмĕр те. ТилĕпеупаТилĕпеупатуспулнă. Вĕсемпĕрлеĕçсеçинĕ. Вĕсенпĕрчерес пыл пулнă.Ăнатилливăрттăнçинĕ. Упикалать, тет:— Пыла камçинĕ? — тесе калать, тет. — Эсçинĕ пуль!Тилликалать, тет:— Эпçимен, хуçинĕ пуль! — тесе калать, тет.Упикалать, тет:— Эпçимен!Тилликалать, тет:— Атякăмаканакутăнтăрсахěртĕнер! — тесе калать, тет. — Камран пыл тухать, çавайăплăпулĕ.Упикалать, тет:— Атя, эппин, тăрар!Тăраççĕ, тет, кăмакахутнă чухне. Тăра-тăраупиçывăрсахкайнă, тет, Упиçывăрсакайнă, тет те, тилли пыл илнĕ, тет, упиçумнесĕркеленĕ, тет. Упана:— Тăр-ха! — тесе калать, тет. — Санран пыл тухрĕ, — тесе калать, тет.Упаайăплăпулчĕ, тилли тӳрĕпулче, тет.

• 
  Слайд 8

  Чăвашхалăхюрри

  Улмилайăх-и? Улмилайăх-и, çеçкилайăх-и? Пирĕншĕнпулсанçеçкилайăх. улми тата лайăхрах.   Шĕшкилайăх-и, мăйăрĕлайăх-и? Пирĕншĕнпулсаншĕшкилайăх, мăйăрĕ тата лайăхрах.     Уй-хирлайăх-и, тыр-пуллайăх-и? пирĕншĕнпулсануй-хирлайăх, тыр-пул тата лайăхрах.   Юррилайăх-и, ташшилайăх-и? Пирĕншĕнпулсанюррилайăх, ташши тата лайăхрах.Эх!

• 
  Слайд 9
  
• 
  Слайд 10

  Ваттисен сĂмахĕсемпекаларăшсем

  Вĕрентекенпур чухне вĕренсеюл. Чĕлхепемар, ĕçпемухтан. Алăраĕçпултăр, пуçраăспултăр. Çăкăртанаслă ан пул. Ват çын-тăватçын. Вăйăранвăкартухать. Çăкăр-тăвархире-хирĕç. Макра-макраĕçлекенкула-кулаçинĕтет. Кĕркуннеçитсен, пуртетутă. Кĕрпуçтарать , хĕлсалатать.

• 
  Слайд 11

  Кăсăкыйтусем. ШŸтсем.Тупмаллиюмахсем.

  Йĕкĕт, Мĕкĕт, Чĕпĕтпасаракайнă. ЙĕкĕтпеМĕкĕт киле таврăннă, пĕриÿксеюлнă. Хăшĕÿксеюлнă? Миша, Гриша, Çатлаттаркимĕпеишсепынă. Мишăпа Гриша шывапутнă. Кимĕçинчекамюлнă? - Тинĕстĕпĕнчемĕнлечулвыртать? Çĕреллепăхрăм-хуракуртăм, çÿлеллепăхрăм-кăваккуртăм. Ĕçлет, ĕçлет-ывăнмасть. Шывакĕрсен те типĕçÿрет.

• 
  Слайд 12

  Сăнавсемпепаллăсем 

  Йытăхутлансавыртсан- сивве, урисенетăссавыртсан- ăшша, курăксинчейăвалансан, ςил тухать. Кушак сĕтел урине чăрмаласан, ςулла ςумăр пулать, хĕллетăманпулать.

• 
  Слайд 13

  Юрлама та ташламата пит ăстаэпир

  Пĕчĕкçеçпутене Сарăтуллаюратать, Юратать, юратать Чăнахах та юратать.   ПĕчĕкачаПетĕрпур Сад пахчинеюратать. Юратать, юратать Чăнахах та юратать.   Сад пахчинетухать те, Улма-сырлапуçтарать, Пуçтарать , пуçтарать Чăнахах та пуçтарать.   Улма-çырлапуçтарать, йышпуçтарсахăналать. Хăналать, хăналать Чăнахах та хăналать.

• 
  Слайд 14
  

    Выляр-и, кулар-и?     Туссемпĕрлесавнар-и?     Юрлар-и? Ташлар-и?     Ĕмĕрпĕрлепурнар-и?

• 
  Слайд 15

  Тавтапуç пире итленĕшĕн!

  Вĕрентекен: Пирĕнвайă-кулă,ташă – юрăвĕçленчĕ. Малашне паян юрланăюрăсене, ташăсене, вăйăсенемансакаясмарччĕ. Ĕçре, вĕренÿретăрăшса, хавхалансавăйхурăр.

• 
  Слайд 16

  Усăкурнă литература:

  Трофимов Г.Ф. Ача-пăчасамахлăхĕ, Ш..Чăвашкĕнекеиздательстви, 1993 с, 304с. Тĕрлĕςулсенче вĕренмеусăкурнă «Тăвансăмах» тата хушмавулавкĕнекисемпеусăкурнă. Воронцов Г.И. Ача-пăчавăййисем. Ш., Чăвашкĕнекеиздательстви, 1992,128 с.