Презентация на тему "Карачаевские писатели в ВОВ" 4 класс

Содержание

• 
  Слайд 1
  

  МКОУ «СОШ п. Мичуринский», филиал «ООШ п.Водораздельный» Районный конкурс по карачаевскому языку и литературе «Оюмларым - сезбласалгъаноюуларым» Презентация «Джигит елсе да, джигитликунутулмайды» Выполнила: Аппоева Х.А., учитель начальных классов, учитель карачаевского языка и литературы.

• 
  Слайд 2

  «Джигит елсе да, джигитликунутулмайды»

  Къарачайхалкъны джигит уланларыблакъызлары Уллу АтаДжурткъазауатдагитлерчифашистлебладжанларын-къанларынаямайсермешгендиле. Аланы ичиндебизникъарачайджазыучуларыбызблапоэтлерибизни да АтаДжуртубузнуджакълаудакъыйынларычексизуллуду. Ёхтемджазыучуларыбызкъазауатныбиринчикюнлеринденбашлабмитингледеселешиб, миллетгеАтаДжуртнуджакъларгъаамалсызкереклисезимнисингдириб, «АтаДжуртючюналгъа!» (Вперед, за Родину!») дегенназмукитабнычыгъаргъандыла.

• 
  Слайд 3

  «АтаДжуртхакерекзамандакъаламкъамаболгъакерекди»

  1941-1942-чи джылладабизниджазыучуларыбызблапоэтлерибиз , бютеу да, кеслериниразылыкъларыбла «АтаДжуртхакерекзамандакъаламкъамаболгъакерекди» деб, урушхакетгендиле. Ачысермешиуледекъантёге, джанларынбергендиле: КъаракетланыИсса, БайкъулланыДаут, Бостанланы Хасан, БорлакъланыТохтар, ОрусланыМахамет, КъанаматланыКъурманбий.

• 
  Слайд 4
  

  КъаракетланыЗаурбекниджашыИсса1900 –чыджылДжегетейэлдетуугъанды. Ол 1929- чу джылМосквада КУТВ (Коммунистический университет трудящихся Востока) блаОрдженикидзеде эл мюлкинститутнубошагъанды. Атаджуртун бек сюйгенКъаракетланыИсса, урушхакесиразылыгъыблакетиб, 16-чы атлыаскерде, Л.М. Доваторнуполкундакъуллукъэтгенди.

• 
  Слайд 5

  «АтаДжуртючюналгъа! »

  1942-чи джылавгустну 12-де ачысермешиуталайкюннюбаргъанды. Иссаны аскер тенгиджазгъаннгакёре: «Гвардиячы ,КъаракетланыИссаоборонаныаллында, къалгъанладанэсесермешиугеалгъаджууукъджерде, окоп къазыб, хазырланнганды. КъаракетланыИссаныонгджанындаХалиланы Рашид да болгъанды. Ала ючачысермешиудеджаунуызынакъачдырыугъауллуюлюшкъошхандыла. КъаракетланыИссаны окопу табаджаунутанкасыатланнганды, ызыбла да гитлерчи взвод. Автоматынданатыб, Иссагитлерчилениджергекъысханды. Алай а, ала азыракъболсала да, ёргетуруб, джигит табаатланнгандыла. Сора, КъаракетланыИсса,автоматынданатыб, аланы бешкереёргекъобаргъакъоймай, джергекъысыбтургъанды.

• 
  Слайд 6
  
• 
  Слайд 7
  

  Джаунутанкаларыджаннгандыла, пехотасыкъырылгъанды. ОлотнуичинденджаунубиртанкасыИссаны окопу табакъызыуатланнганды. Джигит аныкёргенлей, автоматынкъоюб, гранатаныалыб, ёргетурубтанкагъаатханды. Сора танка саулайауурлугъублаокопнуюсюнбасханды…» АлайблаКъаракетланыИсса, буачысермешиуде, 15-чи августда 1942-чи джыл, Смоленский областдаПодъяблонькиэлникъатында, джигитча, ёлгенди. Джигитлигиючюн, КъаракетланыИссаёлгенден сора, КъызылДжулдузатлы орден бласаугъаланнганды.

• 
  Слайд 8
  

  Байкъулланы Пагону джашыДаут 1902 –чиджылОгъарыМарадатуугъанды.Ол 1925 –чиджылалтыайлыкъустазлыкъкурсланыбошаб, школда да ишлей, «Таулуджашау» дегенгазетнихапарчысыболубтургъанды. 1937 чиджылКъарачайобластда, джазыучуланысоюзуну область бёлюмюкъуралыб, ангатамадагъасайланнганды. Ызынданкелгенджашджазыучулагъаболушуунуолкесини баш ишлеринибиринесанагъанды. Олджырларында, назмуларында, поэмаларында, турухларында да адамлыкъны, тенгликни, намысны, джигитликниюслеринденайтханды. Олкесиникъысхаджашауунуичинде ( къыркъджыл да толмагъанэди) назмуланы , поэмаланыкесиджазгъанблакъалмай, А.С.Пушкинни «Братья-разбойники», «К Чаадаеву», «Соловей» дегенчыгъармаларынкъарачайтилгекечюргенди.

• 
  Слайд 9

  «АтаДжуртючюналгъа! »

  БайкъулланыДаут Сталинград фронтдасермешиуледеджигитликэтгенди, фтонтнугазетинде корреспондент болгъанды. Сермешиулетохташханзамандафахмулу поэт назмуладжазыб, аскерчилегеокъугъанды. Даут, Зоя Космодемьянскаяныджигитлигинебюсюреуэте, ангаатаб, «Наша Зоя» дегенпоэмасынджазгъанды. Ол поэма байкъулланыДаутнуахырчыгъармасыболгъанды.

• 
  Слайд 10
  

  БайкъулланыДаут 1942-чи джыл Сталинград ючюначысермешиуледе, джигитча , ёлгенди.

• 
  Слайд 11
  

  ОрусланыАубекирниджашыМахамет1916 –чыджылУчкуландатуугъанды. Микоян-Шахардапедрабфакдаокъугъанды.Илму-излеминститутдаишлегенкёзюуюндекъарачайтилниилмуджанындантинтибкюрешгенди.Олкъарачай, орустилге да бирча уста болгъанды .Экитилде да назмуладжазгъаныблабиргекъарачайтаурухланы, джырланыорустилге, орусклассикленичыгъармаларынкъарачайтилге уста кёчюргенди.

• 
  Слайд 12

  «АтаДжуртючюналгъа! »

  Уллу АтаДжурткъазауатбашланнганлай, ОрусланыМахамет, 25 джылындатеркогъунаурушхакетгенди. Фахмулу поэт, ётгюртаулуАтаДжуртуючюн, Белгород ючюнсермешиуледе, 1942-чи джыл, джигитчаелгенди. Аны аскер тенгибылайджазгъанды: « Мен ОрусланыМахаметниКъарачайдан бери таныйма. Олсебебден, экибиз да къазауатдакъарнашлачаболубтургъанэдик. Олнамыслы, ётгюр, тюзлюкнючертгенаскерчиэди. Бизге, аскер тенглерине, джангыназмуларынорустилдекесгинокъуйэди. Бизфахмулупоэтибизниэмда джигит тенгибизниунутурукътюлбюз.»

• 
  Слайд 13
  

  БостанланыОрусбийниджашы Хасан 1905 джылДжёгетейдетуугъанды. Ол Симферополь шахардаустазлыкътехникумнубошабкелгенден сора, «КъызылКъарачай» газетнихапарчысы, «По ленинскому пути» деген район газетни редакторы, Джазыучуланысоюзуну область бёлюмюнюкенгешчисиболубишлегенди. Поэт-лирик сабийлеге да талайназмуджазгъанды, орусклассикленибир белек чыгъармаларынанатилибизге уста кечюргенди. Аладан сора да къарачай-малкъартилденокъуукитабджазгъанды.

• 
  Слайд 14
  

  БостанланыХасан къазауатныбиринчикюнлериндеогъунакесиниразылыгъыблаурушхакетгенди. Ол ары джетгенлей, ачысермешиулениичинетюшгенди. Фронтданкъуруэки письмо алгъандыюйдегиси. ЭкинчиписьмонуРостовнукъатында Архангельская станцияданджибергенди. Фронтда да олджазгъанынкъоймагъанды. Алай а, къазауаткишиниджасыкъсынмагъанды. Бостанланы Хасан 1942-чи джылдекабрдаРостовнукъатындабаргъанкъанлысермешиуледеджигитчаёлгенди.

• 
  Слайд 15
  

  БорлакъланыАлийниджашыТохтар 1914 джылТашкепюрдетуугъанды. 1933 джыл Микоян-Шахардапедрабфакгакиргенди. Олкёзюуденазмуджазыубласпортхауллу эс бёлгенди. Аныблабиргебелгилиоруспоэтлени (Маяковский, Лермонтов) чыгъармаларынанатилгекёчюре, назмугъачемерлигинёсдюргенди. БорлакъулуТохтар «КъызылКъарачай» газетнихапарчысыболубишлегенди. Олкъуллугъуджашпоэтничыгъармачылыкъишге бек алландыргъанды, учундургъанды. Тохтарназмуларынэртдеджазыб башлагъанды.1939 –чу джыл «Насыблыджашчыкъ» дегенбиринчикитабычыкъгъанды.

• 
  Слайд 16

  «АтаДжуртючюналгъа! »

  1941 джылкъазауатхакесиниразылыгъыблакетеди.Пехотныйучилищенибошаб, гитче лейтенант, БорлакъланыТохтар, Воронежский фронтдасермешиуледеболады. Взводхабашчылыкъэте, атакагъааскерчилериниаллында, биринчичыгъыбтурады. Ахыркереатакагъаолвзводун Коротояк шахарныкъатындаачысермешиулегеэлтгенди. Къарачайджаш офицер, БорлакъланыТохтар, 28 джылында 1942 –чиджылавгустну 26-да Воронежникъатындакъанлыурушда, джигитликэтиб, джанбергенди. Аныкъабыры Петропавловское элдеди. Туугъанэлинде,Ташкёпюрде, орамланыбириТохтарныатыблааталыбды.

• 
  Слайд 17
  

  Мара-Аягъындаджашагъан ,Борлакъланы Али-Солтан айтады: «Тохтар, джангызсабийболуб, атасы-анасы да къазауатны ал джылларындаёлюб, похоронкасыналыргъаджууукъадамыболмай, Микоян-Шахарнывоенкоматындакъалгъанды.»

• 
  Слайд 18
  

  КъанаматланыАджейниджашыКъурманбий 1912 джылТёбенМарадатуугъанды.Олокъуугъа, джыргъа, оюннгатырмашханфахмулуадамболгъанды. Микоян-Шахардарабфакда, Владикавказдакурсладаокъубкъайтыб, туугъанэлинде эл советдетюрлю-тюрлюджууаблыкъуллукъладаишлебтургъанды. Къанаматулуну «Кулина» дегенсюймекликджырыэртдеогъунаджырболуббошагъанды. Кёлюнекелгенни, джыргъасалыб, айтыббаралгъанджырчынычыгъармаларыныасламысы, «Кулина» джырыча, халкъджырлагъакъошулубкъалгъандыла, биркъаууму да къайтмаздантасболгъандыла.

• 
  Слайд 19
  

  Уллу АтаДжурткъазауатбашланнганында, 1941 джылкесиразылыгъыблаурушхакетгенди. КъанаматланыКъурманбий 1942 джылкъазауатдаёлгенди.

• 
  Слайд 20

  «Джигит елсе да, джигитликунутулмайды»