Содержание
-
КӘСІПОРЫННЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ПАЙДАСЫ
-
ТАБЫС ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
Шетелдіктәжірибеде «табыстар» ұғымы келесідейтүрде анықталады: «Табыстардегеніміз – қаржының келуінемесеактивтерқұнының өсуі, не болмасапассивтердің азаюытүріндегі есептікезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болыптабылады, бұл акционерлерсалымдарының есебіненөсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі» Табыстар (кірістер) - қаржылармен тығыз өзара іс-әрекет ететінкүрделі экономикалық қатегория. Табыс - бұл қаражаттар шығындарымен (олардыжузегеасырууақтысымен тәуелсіз түрде) байланыстыбелгілібірқызметтің нәтижесі.Табыстарөндірістің, коммерциялық, делдалдық, өзге нысаналықызметтің нәтижесі болыптабыладыжәне кайтажасалған өнім мен қызметтерді бөлу стадиясындапайдаболады. Табыстардың аральщсипатыболуымүмкін, яғни өзінің қалыптасуынан кейінбөліністің жаңа кезеңіне көшеді немесеұдайы өндірістің жаңа стадиясына - айырбасқа көше отырып, (түпкілікті табыстарретіндетүпкілікті табыстардепкорланымға және тұтынуға тікелейпайдаланылатынтабыстардыайтады) қызмет атқаруға мүмкін.Табыстардың аралық сипатыбіршаруашылық жүргізуші субъектінің табыстары баска субъектінің шығыстары есебіненқалыптасатындығында, мысалы, табыссалығын төлегенде кэсіпкерліксектордың шығыстары мемлекеттің табыстары (кірістері) болыптабылатындығында немесеэлеуметтікмақсаттарға жұмсалған мемлекеттің шығыстары халықтың жекелегентоптарының табыстарыболыптабылатындығына көрініп білінеді.
-
КӘСІПОРЫННЫҢ ТАБЫСЫ
Табыс кәсіпорын қызметіндегі атқаратын роліүлкен,ол кәсіпорынның мүлкінің ұлғаюының, қарыз құжаттар тартудың, жалпыәлеуметтік-экономикалық дамуының алғы шартыболыптабылады.Табыстаппай кәсіпорын кредиторлар мен инвесторлартарапынан қосымша қаражаттар тарту мүмкіндігіне үміт арта алмайды.Соныменқатар,табыскәсіпорынның ішкі қаржылық мұқтаждықтарының негізгікөзі болып қоюмен шектеліп қана қоймайды,ал қоғам өмірінде,мемлекеттік бюджет ресурстарының,бюджеттен тыс қорлардың және қайырымды-лық қорларының қаражаттарының қалыптасуында да үлкен роль атқарады.
-
Кәсіпорынның өндіріске салыған активтерінің табыстылық деңгейі инвестициялық шешімдер қабылдау барысында,қаржылық жоспарлаужұмыстарында, жоспарлық көрсеткіштерді нақты көрсеткіштермен салыстыру мен үйлестіру,сондай-ақ шаруашылық қызметі мен оның нәтижесін бақылау мен бағалауда маңызды роль атқарады.Үлгілі басқарылатын кәсіпорындар табыстың қалыптасуын,оның әрбір орталықтары бойынша қатаң түрде бақыланып отырады және сәйкесінше,осы нәтижелер негізінде құрылымдық басшыларға сыйақылар беріледі,бұл өз қызметіне деген ынтасын арттыруға септігін тигізеді.Өндірістік активтерге немесе инвестициялық жобаларға жаңа қаржы салымдарын салу қажеттілігін бағалаған кезде,олардан алынатын табыс есептеледі және бұл есептер қаржылық сипаттағы шешімдер қабылдауда негіз болып табылады.
-
КӘСІПОРЫН ТАБЫСЫНЫҢ ҰҒЫМЫ МЕН МАҢЫЗЫ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
Табыстың экономикалық мәні бүгінгі экономикалық ең бір күрделі және әрқилы ұғымдарының бірі болып табылады.Экономикалық қөзқарас бойынша табыс дегеніміз-бұл ақша шығыстары мен кірістерінің айырмасы болып табылады.Шаруашылық тұрғыдан қарастыратын болсақ,табыс-бұл кәсіпорынның есепті кезеңнің басындағы және соңындағы мүліктік жағдайының айырмасы болып табылады.Бұлжерде табыс ұғымы кәсіпорынның өзінің қаржылық –шаруашылық қызметінен алатын алуан түрлі табыстарының шығындар көлемінен басым болатын жағдайын білдіреді.
-
Кәсіпорын табыстары оларды алудың және қолданудың сипаттамасы мен шарттарына байланысты негізгі екі түрге бөлінеді; 1. негізгі қызметтен алынған табыс; 2. өзге де табыстар. Негізі қызметтен алынған табыс өнімді өткізумен, қызметтер көрсетумен және жұмыстар орындаумен байланысты қаражат крістерін қамтиды. Өзге табыстарға өткізілімнен тыс операциялардан, мүлікті сатудан түскен қаражаттар, сондай-ақ, төтенше жағдайлардан алынған табысжатады.
-
Бухгалтерлік есептеорияшыларытабыс ұғымымен байланыстыкелесідей мәселелерді атапкөрсетеді: Тауарларжөнелтілді, өнімдер сатылды, қызметтер көрсетілді, жұмыстар орындалды, алайдаоларәлі төленген жоқ, демеккәсіпорын әлі табысалған жоқ. Тауарларжөнелтілді, өнімдер сатылды, қызметтер көрсетілді, жұмыстар орындалды,алайдаоларәлі төленген жоқ,алайда кәсіпорынның балансындатабыскөрсетіледі.Бұл жағдайда құндылықтар толық құны бойыншадебиторлық борышқұрымында тіркеледі. Қаржылық тұрғыдан қарастырғанда кәсіпорынның өзінің алған табысынпайдалануға нақты мүмкіндіктері жоқ. Кәсіпорын өзінің табыссомасынаүлкен сомаға ірікөлемдегі құндылықтар сатыпалды. Бухгалтерлікесепбойыншатабыс бар, алайдакассаданемесеесеп-шоттарданақты ақша қаражаттары жоқ.Бұл жағдайда кәсіпорын ақша қаражаттарымен қамтамасыз етілмегенсалықтық, пайыздық, дивидендтіктөлемдерді жүзеге асыруына тура келеді.
-
Жоғарыда аталған жағдайдың шегінежеткеннұсқасы – бухгалтерлікесептетабыскөрсетілген кәсіпорын банкрот депжарияланады. Мұндай жағдай кәсіпорын өзінің шаруашылық қызметі нәтижесінде алынған табыстыөтімсіз активкесалуменсипатталады. Кәсіпорынның мүлкі есептікезеңде ұлғайғанмен, табысжоқ.Құндылықты қайтарымсыз және өтелімсіз бергенжағдайларда кәсіпорынның табысыемес, қосымша капиталы ұлғаяды. Мұндай жағдай мүлікті қайта бағалау немесе инвентаризация барысындаартық құндылықтарды анықтау нәтижесінде де кездеседі. Кәсіпорын нақты түрде шығын көруде, бірақ бухгалтерлікесептеноминалдыесептіктабыстыкөрсетеді.Мысалға, кәсіпорын қандай да бірөндірістік активкеірікөлемдегі қаражаттар салды, ал бұл актив бірнешежылданкейінғана толық өтеледі. Нәтижесінде, активтікбүкіл өтелім кезеңі бойындакәсіпорын зиянкөруде болады, ал бухгалтерлікесептұрғысынан осы кезеңдер ішінде ай сайынтабыскөрсетіледі.
-
Кәсіпорынның біртұтас тұлға ретіндегіқұны мен оның активтерінің құнының жиынтығының арасында айырмашылықтар Бұл көрсеткіштер айырмасы«гудвилл» немесе«фирманың құны» деген ұғыммен белгілі.Әдетте бұл көрсеткіш оң нәтиженікөрсетеді,яғни кәсіпорынды бөлшектеп жағдайда оны толық сатқандағы жағдаймен салыстырғанда көп қаражат өндіріпалуға болады.
-
ТАБЫСТЫҢ КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНДЕГІ РӨЛІ ЖӘНЕ ФУНКЦИЯЛАРЫ
Нарықтық жағдайда табыстың роліайтарлықтай өсті.Өзіміз білетіндей,жоспарлы-дерективті экономика жағдайларында оның ролітөмендетілген болатын.Табыс табу кез келгенкәсіпорынның мақсаты, функциясыретінде төмендетілді.Нарықтық экономикаға көшумен табыскәсіпорынның қозғаушы күшіне айналды.Тектабысқана өзара байланысқан үш мәселенің шешімінанықтайды: нені,қалай және кімүшін өндіру керек? Табыстабу кез-келгенкәсіпорынның қызмет етуінің мақсаты болыпқалыптасты,ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістікжәне әлеуметтікдамуының көзі болып табылады.Бұл принціпөнімді өндірудегі шығындардың толық ақталуын және кәсіпорынның өндірістік-техникалық базасының кеңеюіне негізделеді.Бұл әр кәсіпорын өзінің ағымды және күрделі шығындарын өзінің меншіктіқаражат көздерінен жабатындығын білдіреді.Уақытша қаржы тапшылығы кезіндеоларға дегенқажеттілік, егер бұл ағымды шығындар болса,оларбанктердің қысқа мерзімдінесиелерменжәне коммерциялық несиелермен, соныменқатар,капитал салымдарыбанктердің ұзақ мерзімдінесиелеріменжабылуымүмкін.
-
-
Нарықтық экономикада кәсіпорын табысының ролі оның атқаратын функцияларымен анықталады.Экономикалық нарықтық қатынастардың маңызды категориясыретіндетабыстарбірқатар маңызды функциялардыатқарады. Біріншеден,табыс кәсіпорын қызметінің тиімділігін білдіретін көрсеткіш болып табылады. Басқаша айтарболсақ, кәсіпорынның табыстылығы деген деректің өзі оның қызметінің тиімділігінің айғағы болыптабылады.Алайда,бұл көрсеткіш кәсіпорын иелері мен кредиторларыүшін нақты бір қолайлы жағдайдың дәлелі бола алама? Әрине жоқ,себебі кәсіпорынға кез-келгенбіртабыс қажет емес,оның барлық мүдделі тұлғалардың қажеттіліктерін қанағаттандырарлық мөлшері қажет.Табыс мөлшері көптеген факторларменанықталады,олардың кейбіреулерікәсіпорынның қолынан келмейтіншараларболып таблады.
-
Екіншіден, табыс ынталандырушы функция қызмет атқарады. Кәсіпорындардың қорытынды қаржылық-экономикалық нәтижесі бола отырып,табыснарықтық шаруашылық өмірде шешуші роль атқарады.Табыс«кәсіпорынның басты мақсаты» дегендәрежеге ие екенінбілеміз. Бұл шаруашылық субъектілерінің экономикалық әрекеттерінің алғы шартыболыптабылады,албұл әрекеттердің игіліктергеұласуы табыстың мөлшеріне, соныменқатар ұлттық экономикадақалыптасқан оны үлестіру тәртіптеріне байланысты.
-
Табыс- меншікті капитал өсімінің бірден-бір көзі.Нарықтық қатынастар жағдайларында акционерлер мен қаржы менеджерлері,кәсіпорын қарамағында қалатын табысмөлшеріне икемделе отырып,кәсіпорынның даму перспективаларынасәйкес дивиденттікжәне инвестициялық саясаттарбойыншашешімдерқабылдайды. Нарықтық экономикада табыс-өндірістік активтердің және өндірілетін өнімнің қозғушы күші болыптабылады. Тағы да айта кететін жағдай табыс кәсіпорын жұмысшыларының әлеуметтік игіліктерінің көзі болып табылады.Салықтарды, дивидендтердіжәне де басқа да біріншікезектегітөлемдерді өтегеннен кейінкәсіпорын қарамағында қалатын табысжұмысшыларға материалдық жәрдемақы төлуге, оларға әлеуметтік жеңілдіктер жасауға, әлеуметтік сала объектілерін қаржыландыруға жұмсалады.
-
Үшіншіден, табыс мемлекеттік бюджет қаражаттарыныңқалыптасу көзі болыптабылады.Табысмемлекеттікбюджетқазынасы салықтар түрінде, сондай-ақ экономикалық санкциялартүрінде кездеседі. Бұл қаражаттар,өз кезегінде, бюджеттің шығыстық баптарыменқарастырылған және заңды түрде бекітілгенмақсаттарына бағытталады.
-
Сонымен, кәсіпорынның табысы-оның экономикалық және әлеуметтік дамуының негізгі факторы болыптабылады.Бұл қорытынды кәсіпкерлік қызметтің түпкі мақсатынан келіптуындайды.Қазіргі заманғы батыстық экономика ғалымдары кәсіпорындардың мақсаттарын келесідейтәртіппен тұжырымдайды:
-
-
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!
Нет комментариев для данной презентации
Помогите другим пользователям — будьте первым, кто поделится своим мнением об этой презентации.