Содержание
-
Қазақстан-Ресей медицина университеті Тақырыбы: Психология тарихы. Психологиялық концепсия Орындаған: Әулбек Ш 204 «б» фарм м/к
-
Психология тарихы. Психологиялық концепция.
-
Бұл "жан туралы ілім" деген ұғымды білдіреді. Психологиялық ғылыми білімдердің тарихы екі кезеңге бөлінеді. Оның біріншісі — шамамен 2500 жылға созылған, көшбасы Аристотельден басталатын жан дүниесі жайлы түрлі ой-пікірлердің ілкі тарихы. Осы кезең ішінде психология басқа ғылымдармен, әсіресе, философиямен қосақтаса дамып келеді. "Психология" терминінің бірінші қолдануы 1590 жылы Неміс схоластик пәлсапасышы Рудольф Гөкельге беріледі. Алайда одан алты ғасыр бұрын Хорват гуманисті - Марко Маурулиц бұл терминді өзінің кейіннен жоғалған еңбегінің есімі ретінде қолданған. Бұл әрине терминнің ең бірінші қолданылуы болмауы мүмкін, бірақ бұл бүгінгі күндегі терминнің ең алғашқы құжатталған қолданылуы болып есептеледі.Бұл термин қауымның кең қолданылуына Неміс идеалист пәлсапасышысы Кристиан Вольфтің (1732-1734) Psychologia empirica және Psychologia rationalis (1732-1734) атты еңбегі жарық көргеннен бұрын енбеген. Эмпирикалық және рационалды психологиялардың арасындағы бұл ажыратылуы Дидьероның Энциклопедиясынан алынып, Францияда Мэң дө Биғаңның көмегімен кең тараған.Өзінің "жан" мен "тану" деп көне грек тілінен аударылған түбірлеріне қарамастан, психология ғылымы өзінің діни мәнінде адам жанының зерттеуі болып тек одан көп уақыт өткеннен кейін, христиандық заманда танылды. Психология медицинаның тарауы ретінде танылуы Томас Уиллистің ми функцияларының мәніндегі "Жан Доктринасы" мен анатомиялық трактаты "Хайуан Жандар Жайлы Екі Пікірлесу" ("De Anima Brutorum") атты еңбектерінде көрінеді.19шы ғасырға дейін психология пәлсапаның бір тармағы ретінде қарастырылды.
-
Психология өзалдынағылымретінде ХІХ хасырдың 60 ж. бөлініпшықты. Оғансебепболғанғылыми-зерттеумекемелері-психологиялықлабораторияларжәнеинституттар, жоғарыоқуорындарындағыкафедраларсоныменқатарпихикалыққұбылыстардыоқып-білугебайланыстыэксперименттінасихаттаужұмыстары.1879ж Лейпцигте Вундт алғашретдүниежүзіндеэкспериментальдыпсихологиядан лаборатория ашты. ХҮІІІ ғ .” Психология” терминіннеміс философы Христиан Вольф кіргізді..
-
Психологияныңғылымретінде даму жолдарынақтыкезеңдердентұрады1-ші кезең (б.з.дейінгі 5ғ.). Психология жантуралығылымретінде. Жан туралығылымитүсінікежелгігректердіңәмбебапғалымы Аристотель (б.з.д. 384-322) есіміменбайланысты.Екіжарыммыңжылғасозылғаносынаукезеңде психология басқағылымдармен (философия, медицина, әдебиет, жаратылыстану, т.б.) аралас, астарласадамыпкелді. XIX- ғасырдыңекіншіжартысынанбылайқарайғалымдаржанқұбылыстарын (түйсік, ес, ойлау, қиялт.б.) эксперимент жүзіндеәртүрліқұрал-жабдықаспаптардыңкөмегімензерттейбастады.Осы кезденбастап, психология өзалдынадербесотаутігіп, тәжірбиелікғылымретіндедамыды. Психология ғылымыныңтарихы да біріне-біріқарама-қарсы (материализм, идеализм) жоғарыдааталғанекібағыттыңүздіксіз ой-пікіртартысына толы. Мысалы, ертедегі грек ойшыларыныңбіріДемокрит (б.э.д. 460-370) солкездіңөзінде-ақжанды (психика) оттыңатомдарындайқозғалмалықасиетдептүсіндірді. Олжанныңмәңгіеместігін, оныңөсіп, өшіпотыратындығынайтып, материалистіктұжырымжасады
-
Солзаманныңекіншібіройшылы, идеалист Платон (б.э.д. 427-347) керісінше “жан- мәңгіөлмейді, өшпейді”,- дептұжырымдады. Психикалықәрекеттіосылайшаекітүрлікөзқарастұрғысынантүсіну, қоғамдамуыныңкейінгікезеңдерінде, әсіресе, орта ғасырларзаманынанберменқарайкеңөріс ала бастады.ШығыстыңұлыойшылыӘбуНасырәл-Фараби (870-950) дүние- материяданқұралады, олжойылмайды, біртүрденекіншітүргекөшіп, өзгеребереді, жанденеденбұрынөмірсүрмейді, бірденеденекіншібірденегебарыпорналаса да алмайдыдепматериалистіктұрғыдандұрыспайымдаса, батысойшылы Фома Аквинский (1225-1274ж.ж.) жанныңмәңгіөлмейтіндігі, оныңденеденбөлекөмірсүретіндігіжайлыпікірлерді ары қарайдамытып, осы көзқарастыңкеңөрісалуынамүмкіндікберді.2-ші кезең. Психология сана туралығылымретінде. ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырлардағыфилософтарпсихиканытүсінудіңметодологиялллықалғышарттарыныңнегізінқалады,оныңпсихологияныңөзалдынабілімніңжекесаласыретіндеқалыптасуынаықпалытиімді. Р.Декарт (1596-16650 ) жануарлар мен адампсихикасынаәртүрліқарудыбелгілейді.оныңтеориясыбойынша ,жануарлардыңжаныжоқолардыңмінез-құлқы,сыртқыәсерге рефлекс болыптабылады.Д.Локк(1632-1704) сенсуализмнің–ақыл-ой жүйесіндесезіммүшелеріарқылыөтпейтінешнәрсежоқдейтіндіуағыздайтынфилософиялықбағыттың аса көрнектіөкілдерініңбірі.Ғалымпсихикалықіс-әрекетмеханизмінассоциациялардан ,яғнижекетүсініктер мен идеяларарасындағыбайланыстарданкөреді.Д.Локксананыөзімен-өзітұйықтап,санатуралыілімдеісжұзіндедекарттықтұрғыдақалыпқойды.
-
3-ші кезең. Психология іс-әрекеттуралығылымретінде. 1913жылы американпсихологыД.Уотсонныңпсихологиянымінез-құлықжөніндегіғылымдепқарастырғанкітабыжарықкөрді. Зерттеуші интроспекция әдісінсубъективтідепжоққашығарды :оныңнәтижесіндеалынғандеректерді Уотсон тек бақылаушыныңөзіүшінғананақтылынәрседепесептеді. Бихевиоризм сана жөніндегідекарттық –локктікконцепцияныңдәрменсізекенінатапкөрсетті.Бихевиористердіңпікірібойынша психология сананы, оныңмазмұны мен қызметінзерттеуден бас тартуғатиіс. Ғылым тек объективтітүрдебайқауғаболатынжәнеәркімүшінбелгілі,яғнимінез –құлықтызерттеуіқажет. Зерттеупәніөзгерді /сананыңорнынамінез-құлықалынды/сөйтіпжаңағылымитілпайдаболды. “Сана” ,“түйсік” “қабылдау ”, “ерік ”дегенжәнебасқатерминдерғылымимазмұныжоқсөздерретіндежоққашығарылды. “Стимул” (сыртқы орта қоздырғышы ) “реакция ” (организмніңқозуғақайтаратынжауабы)және стимул мен реакция арасындағы “байланыс”( ассоциация, коннексия )негізгіпсихологиялықұғымдарғаайналды.Сондықтан да бихевиоризмдікөбінесе стимул-реактивті теория немесе С-Р ассоциационизмідепатайды. Психологиялықзерттеулердіңмақсаты–ортағабейімделугебағытталғанмінез-құлықтыңпринциптерінзерттеу.
-
4-ші кезең. Психология ғылымретіндепсихиканыңфактілерін, заңдылықтарынжәнемеханизмдерінзерттейді. Сыртқыәсердіңадамныңішкіерекшеліктеріарқылыөңінөзгертуікөптегенжағдайларғаоныңжасмөлшеріне, білімдеңгейіне, белгілібірсыртқыәсергебұрыннанқалыптасқанқарым-қатынасына, белсенділікдеңгейінежәне,еңбастысы,қалыптасқандүниетанымынатәуелді. Соныменпсихиканыңмазмүныреалды,бізгетәуелсізжәнеөмірсүретінзаттардың, құбылыстардың ,оқиғалардыңақиқатбейнесі (яғни ,объективтідүниеніңбейнесі ) болыптабылады.Бірақбұлбейнелерәрадамдаоныңөткенөміртәжірибесіне, мүддесіне,сезіміне, дүниетанымынатағыбасқаларғабайланыстыөзіндікөзгешелікпенпайдаболады.Сондықтан да бейнелеусубъективті.Осылардыңбәрі психика дегеніміз-объективтідүниенісубъективтібейнелендірудеугеәбденболады.Психикалықбейнелеудіңдұрыстығынмойындаудыңпринциптікмаңызызор. Себебінақты осы қасиетақиқаттытанып-білуді,оныңобъективтізаңдылықтарынанықтаудыжәнеоданкейінгіжердеолардыадамныңтеориялықжәнепрактикалыққызметіндеқолдаудымүмкінетеді.Психика-қоғамдық – тарихипрактикаментексеріліп,құпталғандүниеніңшынайы да дұрысбейнеленуі.Негізгіпсихологиялықтеорияларғабихевиоризм,гештальтпсихология, психоанализ,іс-әрекеттеориясы,гуманистік психология.
-
Этимологиялық деңгейде психология рух пен руханиятты (көне грекше: ψυχή — рух) зерттеу (көне грекше: -λογία — сөз, ғылым, тану) деп танылады. Өзінің грекше мағынасында бұл зерттеу вегетативттік (жан дүниесі мен рухани болмысы), сезімдік (ниет-пиғыл, байым, әрекет), интеллективттік (ақыл-ой) функцияларымен шектеледі. Алайда психология — ақыл-ой қызметтерін зерттеумен бірге, рухани себеп-салдар әдістемесі, рухани жекешілдігінің, тұлға ішіндегі ақиқатты зерттеу. Ақыл-ой — тек комбинация мен арақатынас мекені емес, ол абстракция мен материалдық қатынас арқылы адам затын ойлау әрекетіне икемді нәрсе ретінде анықтайды. Осы тұста адам мен жануар арасындағы айырмашылық көрінеді.
-
Психологияның зерттеу объекті — осы күннің өткен ғасырлардан бері келе жатқан дау мен талқылаудың тақырыбы. Бұл күрделі дауға шешім табатындай пікірлер қалыптасқан әдет-ғұрып бойынша бірнешеу, атап айтсақ, психологияның зерттеу объекті — мінез-құлық пен оның қалыптасуы; ойлау үдірістері; эмоциялар мен пейіл; тұлға; адамдар арасындағы қарым-қатынастар, т.б.Психологияның әртүрлі тараулары қолданған әдіс (клинакалық немесе тәжірибелік), немесе адамның әрекеті (жұмыс, еске салу, есте сақтау, еске түсіру, сезу, тәлім тану, т.б), немесе зерттеу бағыты (бала дамуы мен руханияты, Келбет руханияты, жануар жан дүниесі) арқылы ажыратылады.Психологияның кей тараулары басқа ғылымдармен бірге немесе өзара көрші зерттеу өрістері ретінде немесе бір зерттеу өрісінің салалары ретінде үйлеседі. Бұл тараулар, мысалы психологияның бір тарауы — рухани бұзылыстарды зерттеу үшін патологияны белгілеу өте күрделі, тұлға патологиясын ақыл−ой паталогиясынан ажырату — одан әрі күрделі.
-
Психология мәселелеріПсихология оны оқыған адамдардың алған жағына қарай бірнеше мәселелермен кесіп өтілген. Көптеген нәтижелер жинақталған болып, кейбір гипотезаларды растау немесе қабылдамай тастау мүмкін болса да, қорытындылардың синтетикалық және рационалдық комбинациясы ортақ пәтуаға келмеген.Психология ғылым ба?Әлі күнге дейін де бұл сұрақ қойылып отыр. Екі концепциялар бір біріне қарама қайшы, біріншісі психология ғылым ретінде қалыптасқан десе, екіншісі оны тек пре ғылым деп, талқыға салады.Аристотельдік (преғылыми) және галилейлік (преғылыми) ойлау түрлерін салғастырған.
-
Психология ғылымПсихологиялық лабораторияларды жарату бұл методологияға сүйенген адамдарға психологиялық ғылым расында бар нәрсе екендігін тұжырымдайды. Бұл көзқарас мына зерттеу методологиясына сүйенеді:Гипотезаларды ұсынуТәжірибе немесе бақылауГипотезаларды түзету, растау немесе қабылдамай тастауҚорытындылау және бірінші кезеңге қайта өтуОсылай психология статистикалық қайта өндіре алатындай нәтижелерге тіреле алады
-
Психология ғылым емесГрек, латынның кейбір сөздері өз ана тіліне айналып кеткен Батыс елдері(ағылшын, неміс, француз, итальян, испан, грек) үшін, "психология" сөзі - "руханият" деген мағынада ұғылады. Мысалы, қазақ үшін, арабтың "рух" сөзі қазақтың өз сөзі сияқты ұғылады емес пе?! Дәл сол сияқты, "псюхе" сөзі батыста "рух" деп ұғылады. Батыс елдері "Ағылшын руханияты", "Француз руханияты", "Грек руханияты" дегендей етіп өздерінің ұлттық руханиятын зерттеуге ден қойған. Яғни батыстағы "руханият жайлы ғылым" дегенің ақылға қонымды, пайдалы ғылым бола алады. Ал Кеңестік шекпеннен шыққан елдер үшін, оның ішінде Қазақстан үшін "психология" дегеннің не мағына беретіні де бұлыңғыр. Бізде, "псюхе" сөзін "рух" деп санамайды, "жан" дейді; ал "психология" дегенді "руханият" деу орнына "жантану" деп қателеседі. Батыс елдері "рухани даму", "рухани азық", "рухани кесел" дегендей мәселелерді қарастырып жатса, біздікілер олардың атауын ғана алып, "психикалық даму", "психикалық азық", "психикалық кесел" деп, ішкі мәнін дұрыс ұқпай шала түсінікті сөздерге айналдырады, сосын оның түпкі мәнін жеткізе алмай сандырақтап кетеді. Осы сияқты кемшіліктер, дәлірек айтқанда "былықтар" бізде толып жатыр. Сондықтан да Қазақстандағы "психология" ғылымы - ғылым емес. Әлбетте, оның ашқан жаңалығы да атымен жоқ. Мәселен, шет елдерде жасалып жатқандай кісітануға қажетті сын-сұрақтамалардың бірін де біздің "психологтар" жасай алған жоқ. Біздегілер Батыс елдеріндегі рухани жарамсыз қоқысқа саналған ескі тесттерін аударумен, көшірумен ғана айналысады. Мысалға, Батыс елдеріндегі ғалымдар, төрт темперамент түрін анықтау тесті түгілі, сол темпераменттің төрт түрі бар дегеннің өзін қате деп жоққа шығарған. Ал біздікілер "Айзенктің темперамент түрін анықтау тестін" енді аударып, студенттерге оқытуға кіріскен.
Нет комментариев для данной презентации
Помогите другим пользователям — будьте первым, кто поделится своим мнением об этой презентации.