Презентация на тему "Сердечно-сосудистая система" 9 класс

Содержание

• 
  Слайд 1
  

  «Авиценна» медициналық колледжіДәріс №1.Пән, әдістері (бақылау, эксперимент), міндеттер. Даму тарихы. Негізгі физиологиялық ұғымдар: қызметі, физиологиялық акт, рефлекс, рефлекторлық доға, нейрогуморалдық реттеу.

  Дайындаған:Қайратова Ақбота Қайратқызы Семей 2013 ж.

• 
  Слайд 2

  Ф. Даму тарихы:

  Басқа биологиялық ғылымдар іспетті ф. да ертеден дамыған. Ф. Ғылыми даму жолында көптеген тірліктерді тексере келе, табылған зерттеу әдістерімен ф-қ құбылыстарды анықтау арқылы приактикалық медицинаны байытып, оның жетілуіне ерекше ықпал тигізді. Организм қызметтері туралы өзпікірлерінайтқандар - Гиппократ (медицина атасы), Аристотель (біріншіоқытушы)- Ежелгі Рим, Клавдий Гален - эксперименталдықмедицинаныңнегізінқалады. Физиологияныңдамуындаанатомиядағытабыстаркөпәсеретті

• 
  Слайд 3
  

  . А.Везалийдің «Адам денесініңқұрылысы туралы» дегенкітабыфизиологиядакөпжаңалықтардыашуғасебепболды. XVIIғ.ғылыми физиология дамыды. Вильям Гарвей-үлкенқанағушеңберінашты, вивисексияныенгізді. М.Мальпиги артерия мен веналардыңкапиллярларарқылыбайланысатынынкөрсетті. Физиологияныңдамуына Рене Декарттыңрефлекстыашуыөтемаңыздыболыптабылады. XVIII-XIXғғ. Ломоносов масса мен қуатсақталузаңынашты. Горянинов, Шванн, жәнеШлейден-ағзаныңжасушалардантұратынын ашты.1859ж. Дарвин эфолюциялықілімдідүниегекелтірді. XIX жәнеXXғ.физиология аса гүлденугежетті.

• 
  Слайд 4
  

  Клод Бернар(фр) - қантамырларытонусыныңреттелуіндекөміртектікалмасудажүйкежүйесініңрөлінзерттеді. Организмніңішкіортасы туралы түсінік берді. ГерманиядаДюбуа-Реймон-электрофизологияныңнегізінқалады. Шерингтон - жұлынфизиологиясынзерттеді. Кеннон-вегетативтікжүйкежүйесінзерттеді. Сегенов, Павлов, Боткин, Бехтерев нервизмдідамытты. XIXғ.рефлекторлықдоғабөліктерініңрөліанықталды, жүйкеәрекетініңрефлекторлықтеориясия, мидыңүлкеншарты -шарлармаңызыашылды. И.М.Сегенов «орысфизиологиясыныңатасы».

• 
  Слайд 5
  

  Шерингтон - жұлынфизиологиясынзерттеді. Олқангаздардытасымалдайтынынашты. «Ми рефлексі» дегенкітапжазды. Идеяларын ары қарайИ.П.Павловдамытты. Ухтомский-доминанта туралы ілімдіжасады. И.П.Павлов XV Халықаралықконгрессте (1935)-дүниежүзілікфизиологтаратасыдепаталды. Павлов мынабағыттардызерттеді: қанайналу; ас қорту; жоғарғыжүйкеісәрекеті. Олжоғарғыжүйкеісәрекетінің (жжіә) типтері туралы ілімқұрды. Павлов шығармашылығыныңшыңыүлкен ми қыртысыныңсигналдықжүйелер туралы ілімі.

• 
  Слайд 6
  

  Негізгі физиологиялық ұғымдар: қызметі, физиологиялық акт, рефлекс, рефлекторлық доға, нейрогуморалдық реттеу.

  Жануарлар мен адамныңбелсенділігіқызмет (функция) жәнефизиологиялықакттартүріндекөрінеді. Қызмет(функция), тірлік- нақтыланған(диференцияланған) жасушалардың, тіндердің, ағзалардыңарнамалыіс-әрекеті. Қызметтерөзгергендеағзақошағанортағатіршілікжағдайынабейімделеді. Барлыққызметтер (әрекеттер) соматикалық (soma-дене) жәневегетативтік (vegeto - қоздыру, тірілту, күшейту, өсу) болыпекігебөлінеді. 

• 
  Слайд 7
  

  Соматикалықәрекеттер - қаңқабұлшықеттеріесебіндеіскеасырылады. Оларсоматикалықжүйкежүйесіменжүйкеленеді. Вегетативтікқызметтер- заталмасумен, қанайналумен, демалумен, ас қорытумен, сыртқашығарумен, өсужәнеөрбуменбайланысты. Оларішкіағзаларжұмысыменатқарылады да вегетативтікжүйкежүйесімен (ВЖЖ) жүйкеленеді. Физиологияықакт- күрделіүрдіс.Олағзаныңәртүрліфизиологиялықжүйелеріқатысуыменіскеасырылады. Сонымен, демалу, ас қорыту, сыртқашығару, қозғалуж.б. физиологиялықакттарынажыратады.

• 
  Слайд 8
  

  Рефлекс доғасы, жүйкедоғасы — рефлекс процесінеқатысатынжүйкелікқұрылымдаржиынтығы. Бұл терминді 1850жылы ағылшынғалымыМ.Холлұсынған. Рефлекс доғасыжүйкежүйесініңфункциялықнегізіболыптабылады; қарапайым (екі нейронды, жалғызсинапсты) жәнекүрделі (көпнейронды, бірнешесинапсты) болыпбөлінеді. Рефлекс доғасыныңкүрделілігіоныңқұрамынаенетінаралықнейрондарсанынабайланысты. Еңқарапайымдоға бес буыннан: рецепторлар,орталықтатепкішжүйке, жүйкеорталығы, орталықтантепкішжүйкежәнеатқарушы орган — эффектордантұрады. Орталықжүйкежүйесініңнегізгіқызметірецепторлар мен эффекторларарасыншапшаңжәнетиімдітүрдебайланыстыру, яғнисыртқы орта мен организмніңжауапреакциясыныңарасындағыүйлесімдіктіқалыптастыру. Кезкелген рефлекс дұрысөтуүшін Рефлекс доғасыныңтұтастығықажет.Егербұлтұтастықбұзылса, рефлекс туындамайды. 

• 
  Слайд 9
  

  Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі – рефлекс (reflecsus –латын сөзі –тойтарыс беру) тітіркендіруге жауап беру деген мағынада. Рене Декарт (1664) тұңғыш ретқолданған, оған ғылыми сипаттама берген чех ғалымы Прохаска (1887).Рефлекс туралы ілімдіоданәрідамытып, рефлекстіктеорияныпайымдағандарорысғалымдарыИ.М.Сеченов, И.П.Павлов, П.К.Анохин. Рефлекс дегеніміз орталық ж.ж. сыртқы немесе ішкі тітіркендіргіштерге беретін күрделі жауабы. Рефлекстің морфологиялық негізі – рефлекстікдоға, яғниқозудырецепторларданжүйкеорталықтарына, онаншеткіағзаға (эффекторға) жеткізеді.

• 
  Слайд 10
  

  Ол 5бөлімнен: Қабылдаушы құрылым –рецептордан; Қозуды орталыққа жеткізетін афференттік жүйкеден; Аралық нейрондардан тұратын орталықтанү; Қозуды орталықтан эффекторға апаратын эфференттік жүйкеден; Жауап беруші құрылым – эффектордан тұрады. Эффекторлық ағзадан о.жж. Рефлекстік әсерленіс туралы хабар, яғни кері байланыс (афференция) арқылы орталыққа жетеді.

• 
  Слайд 11

  Рефлекс түрлері:

  Морфологиялық және ф-қ ерекшеліктеріне қарай рефлекс бірнеше топқа бөлінеді: Қабылдағыштардың орналасуына қарай экстерорецептивтік (exterus–сыртқы), интерецептивтік (interior –ішкі), проприорецептивтік (proprios –өзіндік) рефлекстер болып ажыратылады. Receptio–лат. –алу, қабылдау. Демек, рецептор –қабылдағыш деген сөз. Экстерорецепторлар дене сыртында: теріде, ауыз, көздің кілегей қабықтарына орналасқан, сырттан келіп түскен тітіркендіруші әсерлерді қабылдайды. Интрорецепторлар ішкі ағзаларда, тіндерде, қантамырларында, ал проприорецепторлар сіңірде, буын қабында орналасқан.

• 
  Слайд 12
  

  Жүйке жүйесінің түрлеріне қарай рефлекстер денелік, вегетативтік болып 2 бөлінеді. Рефлекстер қатысатын ми бөліміне қарай жұлын, сопақша ми, ортаңғы ми (мезенцифалды), аралық ми (диенцефалды), алдыңғы ми (қыртыстық) рефлекстер болып бөлінеді. Қимыл-әрекетіне қарай жұту, кірпік қағу, жөтелу, қимылдау рефлекстері болып ажыратылады. Орталықта туатын үрдістер түріне қарай қоздырушы, тежелуші рефлекстер болады. И.П.Павлов барлық рефлекстерді шартсыз (туа біткен), шартты (жүре біткен) деп 2 топқа бөлді. Рефлекстік доғаның орталық бөлімінде қатысатын нейрондар санына қарай екі, үш және көп нейронды рефлекстер болып та бөлінеді.

• 
  Слайд 13
  

  Гуморальдықреттелу (гуморальная регуляция); (ге- gulatiohumoralis; лат. regulatio — реттеу, реттелу; humor — сұйық, ылғал) — организмніңішкісұйықортасына (қанға, лимфаға, ұлпасұйығына) шығарьшғанэндокриндібездернемесежекеленгенэндокриндіжасушаларгормондары мен биологиялықбелсендізаттарыныңболмасаұлпасұйығындаерігенбасқадайзаттардыңәсерінебайланыстымүшелерқызметтерініңреттелуі, яғниорганизмніңсұйықішкіортасыныңқатысуыменмүшелерқызметтерініңреттелуі (сұйықтықреттелу).

• 
  Слайд 14

  Ағза мен қоршаған ортаның бірлігі.

  Адамныңкүнделіктітіршілігіқоршаған орта жағдайларыментығызбайланысты. Тіріағзаларғатәнкөптегенкасиеттерадамағзасына да тән. Адамныңтынысалуы, тамақтануы, өсуі, дамуы табиғи орта жағдайындаөтеді. Сондыктан да адамтіршіліктіңқұрамдыбірбөлігіболыпесептеледі. Соныменбіргеадам - өзіөмірсүріпотырғанқоғамдағысаналытұлға. Адамныңөсуіне, дамуынажөнетұлғаретіндеқалыптасуынаәлеуметтікжағдайлардыңыкпалызор. Баска ағзаларбелгілітабиғи орта жағдайларындатіршілікетугебейімделген. Адам барлықтабиғи орта жағдайларындатіршілікетеалады. Өзінеқажеттіжағдайлардысаналытүрдежасапалуғакабілетті. Жербетіндеөмірсүрген ежелгіадамдар басқаағзаларсияқты орта жағдайларынатәуелдіболды. Қоғамның даму дәрежесінесәйкесадамныңтабиғатқатәуелділігібірте-біртебәсеңдейбастады. Адам табиғимақсатынақарайсаналытүрдеөзгертті.

• 
  Слайд 15

  Денсаулыққаәсерететінжағымсызфакторлар

  Адамныңденcаулығынақоршағантабиғи орта жағдайларыныңәсерізор. Адамғадемалатынауаның, күнделіктіпайдаланатынауызсудың, тағамның таза болуынынмаңызыерекше. Адамныңмұкиятойланбайжасағанкейбірісәрекеттеріденсаулығыназиянды. Мыңдағанжылдарбойықалыптасқан орта жағдайларыныңзияндыөзгерістеріадамденсаулығынакеріәсеретеді. Әсіресе, бұлжағдайҚазакстандаерекшебайқалуда. Мысалы, Арал теңізінің тартылуы,ядролықсынақтардың жүргізілуіжәне т. б. атауғаболады. Адам денсаулығынаөмірсүрусалтындұрысұстануы да әсеретеді. Темекі тарту, ішімдікті пайдалану, дұрыстамақтанбаужәнет.б. жағдайларданадамденсаулығыбұзылады. Кейдееңбекетудіңқолайсыздығы, тұрмыстықжағдайлардыңнашарлауыденсаулыққакеріәсеретеді. Салауаттыөмірсүрусалтындұрысұйымдастырабілмеу, медициналыкжәрдемніңдұрыскөрсетілмеуі де әсерінтигізеді.

• 
  Слайд 16
  
• 
  Слайд 17

  Денсаулыққажағымдыәсерететінфакторларбірнеше топка бөлінеді:

  1. Бұлшықетқимылдарыныңбелсенділігі. Адамныңбарлыктіршілікәрекетітүрлікимыл-козғалыстаржиынтығынантүрады. «Қозғалыс - тіршіліктірегі» дегенұғымдазормән бар. Қозғалысбелсенділігіжұмысістеуқабілетінарттырады, түрліауруларғақарсытұруынакөмектеседі. Тынысалумүшелерініңжұмысынжақсартып, жүрекбұлшықеттеріншынықтырады, заталмасудыңқалыптыжүруінқамтамасызетеді. Әсіресе спорт пен денешынықтыружаттығуларықозғалысбелсенділігінарттырады. 2. Еңбек пен демалыстыдұрысұйымдастыру. Бұлардыңденсаулықүшінмаңызызор. Адам өміріндееңбекбастыорыналады. Еңбекетуарқылыадамөзінеқажеттіжағдайлардыжасапалады. Шектентысеңбекетуағзаныңқажуынаәкепсоқтырады. Сондықтан да еңбекету мен демалыстыдұрысүйлестіребілуқажет. Бұладамағзасындағыбарлықмүшелердіңжұмысынжақсартады. Адамныңұзақөмірсүруіне де септігінтигізеді.

• 
  Слайд 18
  

  3. Дұрыстамақтанабілу. Дұрыстамақтанудыңнөтижесіндеасқорытумүшелерініңжұмысыжақсарады. Адамныңдұрысөсіпдамуына, заталмасуүдерістерініңқалыптыжүруінежағдайжасайдыжөне т. б. Адамныңұзақөмірсүруіндедұрыстамақтанабілудіңрөлізор. Көбіне көкөніс, жеміс-жидектердіпайдалану, тамақтануережелерінмұқиятсақтау. Майлыеттітағамдардышектеппайдаланудыестеншығармауқажет. Дұрыстамақтануадамныңденесалмағыныңбіркалыптаболуынажағдайжасайды. Артықсалмақаурудыңпайдаболуынаәсеретеді. «Артык салмақ - аурудыңбелгісі» дегенұғымсоныаңғартады. Адам денсаулығынахалықтыңғасырларбойықалыптасқансалт-дәстүрлері де жағымдыәсеретеді. Мысалы, оразаұстау - адамағзасынқажетсіззаттардантазартады. Балалардысундеткеотырғызу - терінің таза болуынасептігінтигізеді. Намаз оку - тазалықтысақтап, буынқозғалыстарыныңбелсенділігінарттырады. Әрбірадамөзденсаулығынақамқорлықжасап, үнемікөңілбөліпотыруытиіс. Ұзақөмірсүрудіңнегізгішарты - денсаулықтысақтау мен нығайтуекенінестеншығармауымызкерек.

• 
  Слайд 19
  

  Адам денсаулығыныңбастыүшкөрсеткіші бар. Олар: біріншіден - адамағзасының орта жағдайларынабейімделуініңжоғарыдәрежедеболуы. Олағзадағыбарлықмүшелержүйесініңбірімен-бірініңүйлесімдіжұмысаткаруыаркылыбайқалады. Екіншіден - адамныңпсихикалықкөңілкүйініңкалыптыдамуыарқылыайқындалады, ойлау, естесактау, зейін, дарындылықжәне т. б. қабілеттіліктердіқоғамныңқажетінежұмсайбілу. Үшіншіден - жекетұлғаныңқоғамдағыөзорнынбілуімен, жауапкершілігінсезінуменайқындалады. Бұладамдардыңбірімен-бірініңқарым-қатынасыаркылыбілінеді. Дүниежүзілікденсаулықұйымының шешімімен 7 сәуір «Бүкіләлемдікденсаулықсақтаукүні» депбелгіленген. Біздіңелімізде де адамдардыңденсаулығынсақтауғаерекшекөңілбөлінуде. ҚазақстанРеспубликасыҮкіметініңарнайықаулысымен «СалауаттыөмірсалтынқалыптастырудыңҰлттықорталығы» ұйымдастырылды

• 
  Слайд 20

  Павлов бойынша физиологияның негізгі принциптері:

  Тіріағза - біртұтас.Ондажасушалар, тіндер, ағзалар, жүйелерәрекеттерібайланыстыжәнекелісімді де болады. Организм өзін- өзіреттейтінқасиеті бар. Олөзінеқажеттінәрселердіалыпоғанзаталмасудыңсоңғыөнімдерінбөліптұрады. Организм тек қоршағанортаментұрақтықатынастағанабелсендітүрдетіршілікетеалады. Нервизм принципы - жүйкежүйесініңәсерінағзаныңкөптегенәрекеттерінеқаратуғатырысатынфизиологиялықбағыт. Заталмасу- өмірбелгісіжәнеқажеттішартболыптабылады.

• 
  Слайд 21
  

  Тірі ағзаның биологиялық анықтамасы: зат алмасу, бейімделу, өздігімен реттелу.

  Жасушаныңнегізгітіршілікқасиеттерінежататындар: заталмасу, тітіркенгіштігі, көбею, өсу мен даму және т. б. Заталмасу. Жасуша мен қоршаған орта арасындатынысалу, қоректену, қажетсізөнімдердішығаруарқылыүздіксіззаталмасады. Жасушадансыртқыортағатотығуөнімдерішығарылып, корекзаттар мен оттек қабылданады. Көпжасушалыағзалардыңжасушаларыағзаныңішкіортасындатіршілікетеді. Ағзаныңішкіортасына қан, лимфа, ұлпасүйықтығыжатады. Осы ортаданжасушаныңжарғақшаларыарқылы су, тұздар, витаминдер, гормондар, оттек өтеді. Бұлар - жасушанытүзетінқұрылысматериалдары. Оттек нәруыздарды, майларды, көмірсулардытотықтырып, энергия бөлінеді.

• 
  Слайд 22
  

  Энергия жасушаныңбарлықтіршілікәрекеттерінжүзегеасырады. Оттектіңжасушаныңқұрамдыбөліктеріменқосылуы - жасушалықтынысалудепаталады. Бұлкездеағзадақажетсіззаттар (көмірқышқыл газ, тұздар) түзіліп, қанағынымензәршығарумүшелеріарқылысыртқашығарылады. Заталмасу - тіріағзалардыөлітабиғаттанажырататыннегізгібелгі. Адаптация-органзмніңқоршаған орта әсерлерінебейімделуі. Олжеке- жекефизиологиялықжүйелердіңқызметтерініңөзгеруінеәкелуімүмкін.Мысалы, ұзақуақыт ас рационынынданәруыздарқорытатынферменттеркөбейеді. Организмніңөзін – өзіреттеуіоның (тіріағзадан) ерекшелігіболыптабылады да қоршағанортаныңәсерлерінеағзаныңтұрақтыорнын (тіршілікжағдайынабейімделуін) қамтамасызетеді.

• 
  Слайд 23

  Жүйелердіңөздігіненреттелісі

  Қандай да болмасын әрекеттік меңгеруші жүйелердің қызметі реттеліс және өзін-өзі реттеуге негізделген. Реттеліс деп организмінің белгілі бір қажеттілігін және ішкі орта тұрақталағымен қамтамасыз етуші әрекеттік жүйелердің қызметін айтады. Организмнің ішкі ортасын тұрақты құрамды қан, лимфа, тін сұйықтықтары құрады. Ф-қ әрекеттердің өзін-өзі реттеуі деп төменгі даму сатысындағы жануарлар әлемінде кездесетін реттелудің қарапайым түрін айтады. Өздігінен реттеліс — тіршілік үшін маңызды үрдісті белгілі бір тұрақты жағдайда сақтау қабілеті.

• 
  Слайд 24

  Назарларыңызға Рахмет!