Презентация на тему "Жыццё і дзейнасць Ефрасінні Полацкай"

Содержание

• 
  Слайд 1

  Жыццё і дзейнасцьЕфрасінніПолацкай

  ПадрыхтаваластудэнткагрупыIЯ -11 Ерш Веранiка

• 
  Слайд 2
  

  Ефрасіння Полацкая, верагоднаехроснае імя Еўпра́ксія,свецкае імя Прадсла́ва (магч. 5 студзеня 1104, Віцебск — 23 мая 1167або 25 мая 1167(раней існавала меркаванне пра год смерці 1173, аднак цяпер гэтая дата лічыцца малаімавернай), Іерусалім) — манахіня і ігумення праваслаўнага манастыра, асветніца. Стала першай жанчынай, кананізаванай Рускай праваслаўнай царквой у 1547 годзе, а пасля прылічанай да святых ў 1893. ЖыццёЕфрасінніПолацкай 2

• 
  Слайд 3
  

  Прадславапаходзілаз роду князёў, якібраўпачатак ад Ізяслава — сына УладзіміраВялікага (Хрысціцеля) і ягожонкі-выгнанніцыРагнеды (Гарыславы). Сын Ізяслава князь-чарадзейУсяслаўБрачыславіч, якіадваёўваўсваё права на вялікакняскіпасад, — быўдзедамПрадславы, а яебацька «меншы» (магчыма, малодшы) з сямісыноўУсяслава — Георгій. Традыцыйналічыцца, штоГеоргій— хроснаеімяСвятаславаУсяславіча, але ж яномаглоналежаць і князю Расціславу: лёсыбратоўбылівельміпадобныя, а канкрэтныхгістарычныхзвестакпраіхзахаваласянадзвычаймала. 3 Нараджэнне

• 
  Слайд 4
  

  Прадслава была старэйшай і доўгачаканай дачкой у сям'і. Князь Георгій, бацькаПрадславы, быў «меншым» па гадах за сваіхбратоў, тамуён не мог уладарыцьПолацкімкняствам. Многіядаследчыкілічаць, штоГеоргію для княжання і нясенняхрысціянскайасветыбыўвыдзеленыгорадВіцебск, дзе, як мяркуюць, магчыма і была народжанаПрадслава. Паводлеўскосныхзвестак, маці была аднасастарэйшыхдачокУладзіміраМанамаха, і, магчыма, зваласяСоф'я. І Прадслава была не адзінымдзіцём у сям'і, акрамяяебыліяшчэмалодшыя сёстры і браты. У «Жыціі» агіяграфназываеіхімёны: малодшаясястраГардзіслава і брат Давід. Летапіс «Аповесцьмінулыхгадоў» гаворыцьяшчэабВасільку. 4 Сям'я

• 
  Слайд 5
  

  Прадславаатрымалапараўнальна добрую для таго часу хатнююадукацыю. У 12-гадовым узросцебацьканамерыўсявыдацьяезамуж. Князёўна, аднак, адмовілася ад шлюбу і ўвогуле ад свецкагажыцця, і патаемнапрынялапострыг у Полацкімманастыры (15 лютага 1116). Прычынытакогаўчынкуневядомыя, але не выключана, што тут паўплываладаволібяспраўнаестановішчажонактагачасныхарыстакратаў. БацькаСвятаслаўУсяславіч не ўхваліўвыбарудачкі, адгаворваў дачку; як па нябожчыцыгаласіла і маці, княгіняСоф'я. Дзяўчынаатрымалановаеімя — Еўфрасіння. Магчыма, штопострыгадбыўся 25 верасня, каліцаркваадзначаедзень святой ЕўфрасінніАлександрыйскай. 5 Пострыг у манахіні

• 
  Слайд 6
  

  Верагодна, у канцы 1110-х гг. Ефрасінняпрыняла і чынсхімы. Празпэўны час дзяўчынаперасялілася з дапамогайполацкагаепіскапаІлліЕўпрасіння ў келлі — галубніцыСафійскагасабора, пачалаперапісвацькнігіў скрыпторыіпрытамтэйшайбібліятэцы. Менавітаперапісваннекніг было, відаць, адным з яесхімныхзарокаў. 6 Асветніцкаядзейнасць

• 
  Слайд 7
  

  Працэспісьмабыўнадзвычайскладаны і марудны, гэта была нялёгкаяфізічнаяпраца, і ёйзаймалісявыключнамужчыны. Перапісчыкпісаў не на стале, а на далонілевайрукі, якуюўпіраўлокцем у калена. Пісалі на пергаменцеўставам — буйным і прамым, без нахілу, почыркам, кожная літарааддзялялася ад суседняй. Перапісчыкпавіненбыў не толькі добра ведацьграматыку, але і мецьмастацкіяздольнасці, бопачатковыялітары і загалоўкіраздзелаўтрэба было аздабляцьжывёльнымцірасліннымарнаментам. Акрамятагокнігі часта ўпрыгожвалісяадмысловавыпісанымізагаловачнымілітарамі, буквіцаміціініцыяламі і мініяцюрамі. За дзеньможна было спісаць не больш за чатырыстаронкі. Ужо тое, што за такую цяжкую справу ўзяласямаладаядзяўчына, было подзвігам. Паводлевуснагападання, некаторыягісторыківысунулігіпотэзу, штолетапісПолацкагакняства, якізнаходзіўся ў Полацкайбібліятэцы і не захаваўся да нашыхдзён, пісаўсяпрападобнайЕфрасінняй. Аднакдаследчыкілічаць, штозвесткіпрапісаннеЕфрасінняйПолацкагалетапісухутчэй за ўсёлегендарныя, нічым не пацверджаныя. 7

• 
  Слайд 8
  

  «Жыццё» апавядае, штоаднойчы ангел у сне ўзяўЕфрасінню і прывёў у Сяльцо, за две вярсты ад Полацка на беразе Палаты, і сказаў: «Тут належыцьтабебыць!» Сон паўтарыўсятройчы. ПаслягэтагаполацкіепіскапІлля, паклікаўшыполацкага князя Барыса, бацькуСвятаслава і іншых знатных палачан, абвясціў, штоаддаечарніцыСяльцо. Там жа, у СяльцыЕфрасінняПолацкая, тадыяшчэінакіня, ініцыявалабудовужаночагаСпаскагаманастыра. Каля 1133 года адбылосябудаўніцтваСпасаўскагасабора, што стала найбуйнейнайпадзеяйполацкагадойлідстватагоперыяду(заказчыкампабудовы мог быць князь Васілька, яківярнуўся на радзіму з Візантыі). Згодна «Жыццю» царква была пабудаванарэкорднахутка па тых часах — за 30 тыдняў (адзінбудаўнічы сезон). Калі ў будаўнікоўскончыўсябудаўнічыматэрыял — плінфа, то паслямалітвыЕфрасінніназаўтра ў печызнайшласяплінфа і ў той жадзеньбыўузнесеныкрыж (гісторыкархітэктуры і археолаг М. Варонінлічыў, штонедахопцэглыбыўвыкліканынезвычайнасцюверхніхчастак храма, якіяпатрабавалі шмат будаўнічагаматэрыялу) 8 Будаўніцтвахрамаў і манастыроў Спаса-Праабражэнскаяцарква (Спасаўскісабор)

• 
  Слайд 9
  

  БудаваўцарквуСвятога Спаса вядомыдойлідІаан. Царква ў Сяльцыўяўляесабойтрохнефнышасцістаўповыкрыжова-купальны храм памерам 8x12 метраў. Пабудаваны на беразе Палаты храм стаяў на месцы старой рэзідэнцыіполацкіхепіскапаўа Ефрасіннятады ж была ўзведзена ў сан ігуменнігэтагаманастыра. Спасаўскісабор два з паловайстагоддзіналежаўордэнуезуітаў і быўкасцёлам. На сёння — гэтаадзіны ў Беларусі храм, дзезахавалісяроспісыXII стагоддзя. ПазнейЕфрасінняініцыявалабудовумужчынскагаБагародзіцкагаманастыра (збуд. у сяр. XII ст.; у 1580 г. ўжо не існаваў, абобыў у поўнымзаняпадзе) і царквы Святой Багародзіцыпрыім (1151—1154 гг., асвячэнне — 1157 г.) не захавалася. 9 Роспіс сцен Спаса-Ефрасінняўскайцарквы. Выява святой пакутніцы

• 
  Слайд 10
  

  ПамочніцаміЕфрасінністалі сёстры: родная Гардзіслава і стрыечнаяЗвеніслава. Ефрасіння, якая на той час была ігуменняй, папрасілабацькупрыслаць да яемалодшуюсястру для навучанняграмаце; а паслятаемнапастрыглаяе ў манашкі. Бацька, калідаведаўсяпрагэта, у вялікайроспачыпрыехаў у Сяльцо, горка плакаў і не хацеўаддаваць у манахіні і другую дачку. ПострыгГардзіславыадбыўся не пазней за 1129 год. У тымжа 1129, ціможанават у 1128 годзе, хуткапаслясмерцісвайгобацькі, следам за Гардзіславаю, у Спасавуабіцельуступае і стрыечнаясястраЕўфрасінніЗвеніславаБарысаўна. Звеніслава сама прыйшла да Ефрасінні і прынесла свой багатыпасаг у дар храму. АтрымаўшыпасляпострыгуімяЕўпраксія, яна была асабліваблізкая з Ефрасінняй. ПазнейЕўпраксія заняла месцаЕфрасінні і стала ігуменняй, працягваючыасветніцкуюдзейнасцьсястры. Перад самым ад'ездамнасуперакволісвайго брата Вячкізрабіламанахіняміягодачок: Вольгу і Кірыяну. «Жыціе» сцвярджае, штоЕфрасіння мела ад Бога дар: зірнуўшы на каго, адразубачыла, ці мае той чалавек дух дабрадзейны і ціможаёнстацьБожымабраннікам. 10 Пакліканне родных сясцёр да манаства

• 
  Слайд 11
  

  У лета 6669 кладзеЕўфрасіння святы крыж у сваімманастыры, у царквесвятога Спаса. Дрэвагэтаебясцэннае, акова ж яго з золата і срэбра... І хай не выносяцьяго з манастыраніколі, і не прадаюць, не аддаюць... Ефрасіння ж, раба Хрыстова, штосправілагэты крыж, здабудзевечнаежыццё з усімісвятымі... Надпісна крыжыЕфрасінніПолацкай (пераклад на беларускуюмову) 11 Крыж ЕфрасінніПолацкай

• 
  Слайд 12
  

  Да асветніцкайдзейнасціЕфрасінніПолацкайадносіцца і адкрыццёіканапіснай і ювелірнаймайстэрань. У 1161 годзеЕфрасінняПолацкая заказала мясцовамумайстру Лазару Богшувырабнапрастольнага крыжа з рэліквіямі, якіпазнейстаўвядомы як Крыж ЕфрасінніПолацкай. Крыж стаўбеларускайнацыянальнайсвятыняйі адначасовапомнікамстарабеларускагапісьменства. Крыж быўкаўчэгам для захаванняхрысціянскіхрэліквій. Ёнбыўшасціканцовы, вышынёй 52 см, даўжынёйверхняйпапярочкі — 12 см, ніжняй — 21 см, таўшчынёй — 2,5 см. Аснова крыжа — кіпарысаваедрэва, пакрытызолатам з каштоўнымікамянямі. Крыж захоўваўся ў царквеСвятога Спаса да пачаткуXIII ст., пасляспяршабыўперавезены ў Смаленск, адтуль у 1514 годзеІванамIII у Маскву, аднакбыўвернуты на радзімуІванам Грозным. Падчасвайны 1812 года крыж быўсхаваны ў сцянеСафійскагасабора ў замураванайнішы, а ў 1841 годзевернуты ў храм Спаса. 12 Крыж ЕфрасінніПолацкай. Выява 1889 года

• 
  Слайд 13
  

  У 1921 годзе крыж канфіскавалісавецкіяўлады. У 1928 годзедырэктарБеларускагадзяржаўнага музея В. Ластоўскі вывез крыж з Полацка ў Мінск, а ў наступнымгодзеперадаўягоБеларускаму музею ў Магілёве, абчымбыўскладзены Акт. Акт 1929 года сведчыцьабвялікіхмастацкіх стратах крыжа: 13 выяў святых былівыламаныцісапсаваны, з каштоўныхкамянёўзасталісятолькі два — аметыст і гранат, з розных частакпомніказніклікавалачкізолата і бусінкіжэмчугу, бачныслядыняўдалыхспробрамонту. Крыж канчатковазгублены ў 1941 годзепадчасадступленняЧырвонайарміі з Магілёва. Пасляваенныяпошукі крыжа былібеспаспяховымі, таму ў 1997 годзебрэсцкіммайстрамМікалаемКузьмічомзробленадакладнаякопія крыжа, якая захоўваецца ў Полацку ў царквеЕўрасінніПолацкай. 13

• 
  Слайд 14
  

  У канцыжыццяЕфрасіннянамерыласявыехаць у доўгаепадарожжа ў Іерусалім, што было з трывогайуспрынятапалачанамі. На развітанне з Ефрасінняйпрыбываюць у ПолацкіманастыряебратыВасілька, Вячаслаў і Давід. Любімы брат Вячаслаўпрыязджае з дзвюмадочкамі — Кірыніяй і Вольгай, якіхпрадстаўляесястры і просіцьабблаславенні, штосведчыцьабвялікайпашане, якойпрыжыцці была ўганараванаЕўфрасіння, а пасляспаўняе волю Еўфрасінні, кабдзвеягодачкізасталіся на паслушанні ў манастыры. Ігуменства над манастыраміЕўфрасінняперадаесваёйсястрыЕўдакіі. АтрымаўшыблаславеннеполацкагаепіскапаДыянісія, выправілася разам з братамДавідам і стрыечнайсястройЕўпраксіяйспачатку ў Канстанцінопаль, потым у святую землю. Магчыма, штопрыгэтымЕфрасіннявыконвала і царкоўна-дыпламатычнуюмісію, а на землях Русі, празякіяпраязджала — міратворчуюмісію. Само падарожжа было сухаземным, а не традыцыйным шляхам «з варагаў у грэкі». 14 Паломніцтва ў Іерусалім Выявагарадоў Святой зямлі (на дальнем баку бачныІерусалім), 13 ст.

• 
  Слайд 15
  

  Празнекалькідзёняназахварэла і паслала брата з сястрой за святой вадой на Іардан. ПасляяўленняЕўфрасінняпачалападрыхтоўку да сваей канчыны. У старажытнуюЛаўру Савы Асвячонагаянапасылае з прашэннем, кабяепахавалі ў манастырскім храме. АднакЛаўра была мужчынскімманастыром і там не прымаліжанчын. А. А. Мельнікаўслушнасцвярджае, штожаданнебыцьпахаванай у манастырыСвятога Савы было вынікамнаследаванняЕўфрасінняйПолацкайжыццяЕўфрасінніАлександрыйскай, якая пражылажыццёпадвыглядамінакаІзмарагда і была пахавана ў мужчынскімманастыры. Атрымаўшыадмову, Еўфрасінняпасылае слугу купіцьтруну ў камеры храма ПрасвятойБагародзіцы ў Феадосіевымманастыры. ХварэлаЕфрасіння 23 дні, памерла 23 мая 1167 года. 15

• 
  Слайд 16
  

  «ЖыціеЕфрасінніПолацкай» — адзін з найбольшранніхтвораўгістарычнай прозы, адзінаякрыніцабіяграфічныхзвестакпраігуменню. «Жыціе» складзена, верагодна, манахам з манастыра Св. Багародзіцы. У творыаўтаруслаўляенастойлівую і самаахвярнуюжанчыну, яеімкненне да ведаў і духоўнайдасканаласці, перадае ў строгай храналагічнайпаслядоўнасцісапраўдныягістарычныя факты, звесткіпраПолацк, ягокультурнаежыццё, побыткняжацкайсям'і 16 «ЖыціеЕфрасінніПолацкай»

• 
  Слайд 17

  Выкарыстаныякрынiцы:

  http://be.wikipedia.org http://slovo.ws 17