Презентация на тему "КӘСІПОРЫННЫҢ КАПИТАЛЫНЫҢ АЙНАЛЫСЫ"

Содержание

• 
  Слайд 1

  КӘСІПОРЫННЫҢ КАПИТАЛЫНЫҢ АЙНАЛЫСЫ

  Капитал[ (немісшеkapіtal, ағылшыншаcapіtal, латыншаcapіtalіs – бастынәрсе‚ бастымүлік, негізгіқаржы) – кең мағынада – табысәкеле алатыннәрселердің бәрі немесеадамөзінің тіршілікәрекеті барысындатауарлар‚ өнімдер‚ т.б. өндіру‚ қызметтер көрсету үшін жасаған ресурстар, яки қосымша құн әкелетін құн; тар мағынада – табыстың жұмыс істептұрған қайнар көзі‚ іскеқосылған өндіріс құрал-жабдығы‚ ақшалай қаражат‚ зияткерлікменшік.[

• 
  Слайд 2
  

  Ақша айналымға пайдатүсіру үшін, яғни бастапқы жұмсалған сомаданартық сома алумақсатында жұмсалған жағдайда капитал болады. Капитал айналымының жалпыформуласымынадай: А-Т-А’; мұндағы А’=А+DА, ал DА – ақша өсімі. Ақша нарықтық қатынастарға көше бастаған қоғамдарда капитал ретінде, яғни өсім алумақсатында қолданылған, яғни бұл қоғамдарда капиталдың ежелгісаудагерлікжәне өсімқорлық түрлері болған. Саудагерлертауарлардысатыпалу-сатуарқылы баға деңгейінің ауытқуынан пайдатүсіріп, капиталынарттырыпотырған.Өсімқорлар ақшасын шаруаларға, қолөнершілерге, ақсүйектерге қарызға беріп, олардан осы ақшаның төлемдік өсімін алып, қаражатын молайтқан. Екіжағдайда да ақша қосымша ақша әкеліп, өзін-өзі өсіреді. Өндірістік капитал екігебөлінеді: 1 НЕГІЗГІ 2 Өзгермелі Негізгікапитал-өндірісте ұзақ мерзімбойынақатысатын өндірістік капитал үлесі олөз құнын дайынөнімге біртіндепаударады. Оған өндірістік ғимарат, еңбек құралы,машина,техника және т.б жатады. Өзгермелі капитал- бұл өз құнын жаңадан жасалған өнісге бірдентолық мөлшерде аударатынөндірістік капитал үлесі. Олақшалай формадаөз иесіне 1айналым кезіндеқайтарылады. Оған шикізат, жанармай т.б жатадыКәсіпкерлер негізгікапиталдысақталып қайта қалпына келугеерекшемүмкіндік береді. Негізгі капитал тозуыамартизациядепаталады.

• 
  Слайд 3
  

  Капитал органикалық құрылысы - құн тұрғысынан өндіріс құралдары көлемі мен өндіріс үрдісіне салынған еңбек арасындағы қатынастар. Сәйкесінше, бұл тұрақты және айнымалы капитал арасындағы қатынастар. Маркстың талдауындағы осыған жақын ұғым - капиталдың техникалық кұрылымы (машиналар мен зауыттардың еңбекке қатынасы), шамаменқарапайым болыптабылатынсияқты, бірақ шынмәнінде өлшемге келмейді.

• 
  Слайд 4

  КАПИТАЛ ӨЗГЕШЕЛІКТЕРІ

  Сауда мен өсімқорлық капитал Қазан төңкерісінен бұрынғы кезеңде Қазақстанда да өзіндік ерекшеліктеріменбіршамакең тараған. Саудагерлертауардықарызға ұсынып, қарыз мал басыменесептеліптөленетін. Мысалы, адамның бір мал басынатең қарызы болса, біржылдансоң олмалдытөлімен біргеқайтаруға мәжбүр болған. Сауда мен өсімқорлық капитал тауар-ақша айналымындағана өріс алып, өндіріс саласынабармаған, Капиталдың бастапқы нысаныболыптабылатынақша капиталы – каптал құнының ақшалай өлшемдік көрінісі, соныменқатар олқолда бар қаражат қоры. Маркстің теориясынасәйкес, капталдың екіншінысаныөндіргіш капитал. Оның негізгіқызметі – қосымша құн өндіру.Саудакапиталның міндеті – өндірілген тауарлардысатыпөткізу. Нақты капитал – тұрақты бағамен көрсетілгенкапитал. Олнегізгіжәне айналымқұралдарынан тұрады.Негізгіқұралдарға бірнешеөндіріс кезеңдерінде пайдаланылатынүйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар, құрал-саймандар, аспаптаржатады, айналымқұралдары өндірістің тек біркезеңінде ғана толық тұтынылады немесеөңделіп өзгереді, оларға өзіндік немесенарықтық құны бойыншабағаланатын тауар-материалдық құндылықтар (өндірістік босалқы қорлар, дайынөнім, т.б.), ақшалай қаражат (дебиторлық берешек, қысқа мерзімдіқаржы салымы, т.б) жатады. Қаржы капиталы кәсіпорынның нақты К-наменшікқұқығын беретінбағалы қағаздар құнының ақшалай өлшемдік көрінісі. Олакциялардыиеленунемесебасқадай міндеттемелерарқылы ( банк несиесібойынша) кәсіпорындарды өзіне бағындырып, басқарады. Акционерлік капитал акционерлердің салымдарынанқұралатын, яки серіктестіккеоның иелерісалымтүрінде толық пайдалануға бергенбарлық қаражат.

• 
  Слайд 5
  

  Кәсіпорын іс-әрекетінің негізгіқорытындысы қордың айналымы — инвестициялық ресурстардың (өндірістік факторлар) құндық қозғалысына өндіріс және айналысфакторларыарқылы үш сатылыжүйесі іскеасады:  өндірістік, ақша және тауарформаларыжағдайында.

• 
  Слайд 6
  

  Айналым мен айналыс бip-бipiмен экономикалық жағынан байланысты. Оларбір-біріментепе-тең емес. Айналымайналысқа қарағанда кең, себебіөндірістік қорлардың кейбірэлементтеріөзінің қозғалысын әр түрлі жылдамдықта жасайды, алғашкы формасындаавансталған құнын қайтарады.Біp бөлігі әрбір кейін, мысалы: қолданылған шикізаттар мен материалдарбірнеше  айналымнанкейін, мысалы: шикізаттарменматериалдар, кейбірібірнешеайналымнанкейін, мысалы: үй, ғимараттар, құралдар. Нәтижесінде барлық авансталған күн құрал жабдыққа қайталанады, бірнешеайналыстанкейінайналысқорын құрайды. Айналымдыжүзеге асыратын — өндірістік капитал болыптабылады (К.Маркс оны өнеркәсіп капиталы депатады).

• 
  Слайд 7
  

  Айналымдыжүзеге асыратын — өндірістік капитал болыптабылады (К.Маркс оны өнеркәсіп капиталы депатады). Томаға тұйық өндіріс цикліндеқызмет ететінқұндық нышандары бар өндіріс факторларынөндірістік капитал депайтады. Өздерінің натуралды — заттайқұндарын көшірy тәсіліне байланыстықолданылған өндірістік капитал екітопқа — негізгіжәне айналмалыкапиталға бөлінеді. Негізгікапиталға — өндіріс  үйлері, ғимараттар, жабдықтар және т.б. жатады. Оларбірнешеөндірістік циклдердепайдаланыладыжәне өз құндарын өнімге бөлшектеп ауыстырады. Айналмалыкапиталға шикізаттар, материалдар, жұмыс күші жатады. Олар бipөндірістік цикл кезеңінде пайдаланыладыжәне өз құндарын өнімге толық түгелімен ауыстырады.

• 
  Слайд 8
  

  Қызмет етумерзімінденегізгікапиталдың өз құнын жасалған тауарлардың құнына ауыстырупроцесінжәне оның шоғырланып, амортизациялық (өтелім) қорға айналуын — амортизация (өтелім) депатайды. Амортизациялық мерзім — өндіріс құрал-жабдықтарының құнын белінгенамортизациялық қаржы есебінентолық өтеуі қажет.Көпшілік елдердеамортизациялық мерзімдімемлекетреттепотырады. Амортизациялық қор — негізгіқорларды жайжәне кеңейтіп көбейтуге арналған ақша қаражаты: экономикалық табиғаты екітүрлі, яғни тозған негізгіқорлардың орнынтолтырупроцесінежәне олардыкеңейте отырып, кебейтупроцесінебіp мезгілдеқызмет көрсетеді. Амортизация (лат. Amoctisatio — орнынтолтыру) — негізгіқорлардың құнын солқорлар арқылы өндірілетін өнімдер мен қызметтерге бірте-біртекөшіру, ақша қаражатының мақсаты -шоғырландыру және олардытозған негізгіқорлардың орнынтолтыруүшін пайдалану, құнын жоғалту. Өндірілген өнім өткізілгеннен кейіналынған кірістің бipбөлігі — негізгіқорларды қалпына келтіругеарналған арнаулыамортизациялық қорға аударылады.

• 
  Слайд 9

  Өндірістің негізгіқорлары

  Өндірістік процескетікелейқатысатын және дайынөнімге өзінің бағасын біртіндепкөшіретін материалдық құнды заттаржиынтығы.Бұлар еңбек құралдарының экономикалық формасыретіндеөндіріс процесінеұзақ уақыт қатысады. Физикалық тозу — еңбек өндірісі құралдарының біртіндепөндіріс процесіндеұзақ уақыт қолдануы арқасында тозуы, тозумеханикалық, металдызат болу және тозудепметалдың тозуы, майысуыжәне ғимараттардың қирауын айтады. Материалдық тозудеп — құнның екісебепкеөзгеруіне қарай, яғни: 1) ұқсас, бірақ арзанеңбек құралдарын жасауға, 2) өнімділігі жоғары, біракбағалары бірдейеңбек құралдарын жасапшығаруға байланыстыжаңартылуды  айтады.

• 
  Слайд 10
  

  Табиғи және материалдық тозудыесептеуүшін амортизация нормасының маңызы зор.

  Амортизация нормасы — депамортизацияға ұсталған жылдық соманың негізгіөндірістік капиталдың жылдқң орташақұнына қатынасын айтады, олпайызбенанықталады. Олбірнешежылданкейіннегізгікапиталдың құны өтелетіндігін көрсетеді.Ғылыми-техникалық прогресс жағдайында жабдықтардың қызмет етумерзіміқысқарады, сондықтан да өтімді жеделдетупроблемасыпайдаболады. Оны реттеуүкімет құзырында. Айналымқаражаты — өнім өндіру мен өткізудің жоспарлыжәне үздіксіз процесінқамтамасыз ететінөндірістің айналымқорлары менайналысқорларын құру үшін бірлестіктерге, кәсіпорындарға, ұйымдарға арналған ақшалай қаражатының жиынтығы. Қосымша керекететінқаржы банк есепшотыарқылы қамтамасыз етіледі. Айналысқорлары — өндірістің бipкезеңінде түгелімен пайдаланылатынөндірістік қорлардың бipбөлігі.

• 
  Слайд 11
  

  Айналымуақыты — өндіріс уақытына және айналысуақытына бөлінеді.Айналымжылдамдығы белгілі бipуақыт кезеңінде ресурстардың жасаған айналымсаныменанықталады: N = O/t Мұнда: n — бipжылдағы айналым саны; о — қабылдаған уақыт өлшемі (бipжыл); t — белгіліресурстардың айналымуақыты. Айналмалыкапиталға шикізаттар, материалдар, жұмыс күші жатады. Оларбірөндірістік цикл кезеңінде пайдаланыладыжәне өз құндарын өнімге толық  түгелімен ауыстырады. Қызмет етумерзімінденегізгікапиталдың өз құнын жасалған тауарлардың құнына ауыстырупроцесінжәне оның шоғырланып, амортизациялық қорға айналуын — амортизация депатайды.

• 
  Слайд 12
  

  Амортизация қоры өндіріс процесіндетабиғи және моральдық тозған негізгікапиталдың элементтерінорнынакелтіруүшін қажет. Негізгікапиталдың табиғи тозуыдеп- оның тұтыну құнының жойылуынайтады. Негізгіқорларды пайдаланудың кең тараған көрсеткіші қайтарым қоры болыптабылады.   ФО = П/Фнегізгі Мұнда: ФО – қайтарым қоры; П — жасалған өнім; Фнегізгі -негізгіөндірістік қорлардың құны. Айналмалықорларды (капиталдарды) пайдалану материал сыйымдылығымен (ME) анықталады:   ME – М   . 100 Q Мұнда: ME — материал сыйымдылығы, % М – пайдаланған шикізаттар, отын, энергия, материалдаржәне жартыдайфабрикаттарқұндары, тең Q — өндірілген өнімнің құны   Файналым/П — айналмалықорлар; П — жасалған өнім құны;   Негізгіжәне айналмалыкапиталдарданбасқа, өндіріс салаларындақызмет ететін, фирмаларүшін сатыпөткізу процесінжүзеге асыратынайналысқорлары кажет.

• 
  Слайд 13
  

  Айналмалықорлар мен айналысқорларына жұмсалған ақша қаражаттары айналымқаражаттарын құрайды. Айналымқаражаттарын пайдаланутиімділігі, айналымдылық  коэффициентіарқылы анықталады, ол бipжылдасатыпөткізілген өнім құнының айналымқаражаттарының орташақалдығына қатынасымен өлшенеді. 2. Айналым — уақыт пен жылдамдық арқылы өлшенеді. Капиталдың айналымуақыты депшектеуліресурстардың өндіріс пен айналысаясынанөтіп, өзінің бастапқы нысанасынақайтып оралу кезеңін айтады. Өндірістік қордың құрылымы оның айналысжылдамдығына үлкен әсер етеді. Оны анықтау айналыссанын (N) белгілібіркезеңдегі жасалынған (О) әдетте жыл, не бірайналыстың ұзақтығына байланысты. N=;О=; Ағындының айналысуақыты (β айналым) өндіріс уақыты (β n) және айналысуақыты, себебіөндірістік қор өзінің қозғалысында өндіріс және айналыссатысынанөтеді. (β об )= (β n )+(β o )

• 
  Слайд 14
  

  Инвестиция (лат. Investire

• 
  Слайд 15
  

  Әр түрлі экономикалық мектептер капиталға өзінше анықтама берді. Олардың негізгілері: 1- заттық немесе натуралистік концепция деп аталады; 2- ақшалай немесе монетаристік концепция; 3- «Адам капиталы» ілімі. Натуралистік концепция бойынша капитал - өндіріс құралдары немесе сатуға арналған товарлар. Адам Смит капиталды затттың жинақталған қоры деп есептейді, Давид Рекардо өндірістік құрал-жабдықтар дейді. Альфред Маршалл ілімі капитал өндірістің құрамдас бөлігі болып табылатын заттар, ал Кларктың ойынша капитал өндірістік игіліктің қоры. Поль Самуэльсон капиталды ірі фабриканың өндірістік құрал-жабдықтары, дайын өнім қоймалары және жартылай фабрикаттар деп түсіндіреді.

• 
  Слайд 16
  

  Монетаристік көзқарас бойынша капитал – процент әкелетін ақша. Бұл көзқарас монетаристік бағыттан бастау алды. ХVIII-ХIХ ғасырларда натуралистік бағыттың немесе классикалық мектептің ығысуымен II орынға түсті. Д.М.Кейнс ілімдерінде несие, ақша ролі жоғарлады. Кейінгі монетаристер капиталды ақша деп немесе несиелік ақша деп түсіндірді. Енді біреулері капиталды кіріс немесе табыс алумен байланыстырады.  «Адам капиталы» ілімі бойынша жасалған тұжырымдар ғылыми-техникалық революция жағдайындағы адам факторының ролінің дамуымен байланысты болды. Бұндай тұжырымды Б.Беккер, Д.Минцер,Т.Шульц және т.б. неоклассикалық бағыт қайраткерлері қалыптастырды. Олардың ойынша өндірісте физикалық капитал мен адам капиталы жұмыс істейді. Адам капиталының мөлшері сол адамның потенциалды кірістерімен есептеледі. 

• 
  Слайд 17
  

  Капиталға мазмұны жағынан көлемді түсінік берген К.Маркс концепциясы. Ол бір жағынан капиталдың мәнін, екінші жағынан көріну формаларын қарастырды: 1.өндірістік құрал-жабдықтар тұрақты капитал ретінде қабылдайды; 2.жұмысшы күші – ауыспалы; 3.ақша – ақша капиталы; 4.товар – товар капиталы . К.Маркстің ойынша ақша да, өндірістік құрал-жабдықтарда өз бетінше капитал бола алмайды. Капиталға айналу үшін ақысы төленбеген бөтен біреудің еңбегін иемдену қажет.Сондықтан: 1.капитал – зат емес, белгілі бір қоғамдық қатынас, затқа спецификалық қоғамдық сипат береді; 2.капитал – барлық элементтердің үздіксіз қозғалысы, қозғалаыс үстінде ғана ақша капиталға айналады; 3.капитал – жалдамалы жұмысшылармен қалыптастыратын өздігінен өсетін құн. Осы 3 элемент капиталдың мәнін сипаттайды.

• 
  Слайд 18
  

  Капитал айналымы уақытпен, жылдамдықпен өлшенеді. Айналым уақыты ресурстардың өндіріс, айналым сфераларынан өтіп, бастапқы ақша формасына қайтып келу уақыты.Айналым жылдамдығы жыл ішінде ресурс айналым санымен өлшенеді. Негізгі капитал құрал жабдықтар мен ғимараттар, олар өндірістік циклға бірнеше рет қатысып өз құнын біртіндеп товарға аударады. Айналым капиталы  шикізаттар мен материалдар, олар бір өндірістік циклда толық пайдаланылып, құнын өткізеді. Негізгі капиталдың қызмет көрсету мерзімі бойында өндірілген товарға құнының өтуі кезінде тозу амортизация деп аталады. Амортизациялық қор негізгі капитал элементтерін қалпына келтіруге арналады. Физикалық тозу тұтыну құнының жоғалуы. Моральдық тозу салыстырмалы арзан құралдардың немесе өнімділігі жоғары құралдың пайда болуымен байланысты болуы мүмкін.  

• 
  Слайд 19
  

   Бастынәрсе‚ бастымүлік, негізгіқаржы!

• 
  Слайд 20
  

  НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!