Презентация на тему "Өкпенің құрылысы мен қызметі"

Содержание

• 
  Слайд 1

  Өкпенің құрылысы мен қызметі

• 
  Слайд 2
  

  Өкпе– адам мен жануарлардың тынысалу органы. Пішініжартылай конус тәрізді, оның төменгі жағы немесенегізіойыстаубіткен, кеудеқуысын ішқуысынан бөліп тұратын көк еткекіріпжатады. Жоғарғы жағы сүйір, бұғана сүйегінен 2 – 3 см-дейшығып, мойынның төменгі бөлігіне еніпжатады. Сыртындасірліқабық – өкпеқап (плевра) болады. Өкпеге ауатамырлары (бронх), өкпе артериясыкеледі де, оданекіөкпе венасышығады.Солжақ өкпе екібөліктен (жоғарғы, төменгі), ал оң жақ өкпе үш бөліктен (жоғарғы, ортаңғы және төменгі) тұрады. Өкпеішілік ауатамырларжүйесі тармақты ауатамыртүзеді, бөліктік ауатамырлардың ұшындағы тармақтары ауатамыршаларға (бронхиолаларға) бөлініп, тынысалубөлігіне өтеді.Ауатамыршаларыкөпіршікті жолдартүзеді де, оның ішіндеөте көп майдакөпіршіктер (альвеолдар) болады. Ересекадамның екіөкпесіне 700 млн-нанастамкөпіршік сияды. Жан-жағын қантамырлар капиллярларықоршаған көпіршектерде газ алмасужүреді. Өкпеде жұтқан ауақанға өтеді, көмір қышқыл газы қаннан ауаға шығады. Адамның жалпыорташаөкпе сыйымдылығы – 2680'120. Өкпе денетемпературасының тұрақтылығын сақтауға, қан ұюы, белок, май және көміртек алмасупроцестерінеқатысады. [1] Көп кездесетінөкпе аурулары: өкпе қабынуы, өкпе қатерлі ісігі,туберкулез, т.б. Өкпе омыртқалылардың эволюциялық даму барысында девон кезеңінде тіршілікеткенсауыттыжәне саусаққанатты балықтарда, ал палеозойда – қостынысты балықтарда пайдаболды. Кейбірқұйрықты қосмекенділерде (мысалы, өкпесіз саламандрда) өкпе болмайды. Қазіргі кездетіршілікететінқостыныстыларда, қосмекенділерде, кейбірбауырыменжорғалаушыларда (гаттерия, жармасқы) газ алмасужүретін бірбөлікті өкпенің үстіңгі бетідәнекерұлпалы-бұлшықетті пердебөлетін ұяшықтар немесекөпіршік түзілістер есебіненұлғаяды. Кесірткелер мен жыландарда перделеркүрделіленіп ұзарады.Тасбақа, келестерде, негізіненқолтырауындарда күрделіленген перделеркөп бөлікті өкпе түзеді. Құстардың өкпесі тығыз, оны ауаменауақапшықтары жүйесі толтырады. Сүтқоректілердің өкпесі кеуекті, майысқақ, сондықтан оның көлемінің ұлғаюы өкпе ішіндегішеміршектіқаңқа мен тегісбұлшық еттің дамуынабайланысты.

• 
  Слайд 3

  Өкпенің қызметі

  Кішіқан айналымы арқылы өкпеге веналық (көк) қан түседі, бұл жердеоттегіменқанығып, көмір қышқыл газынанажыратылып, алқызыл түсті артериялық қанға айналады. Көмір қышқыл газы өкпе көпіршіктеріне (альвеолаға) өтіп, демшығару кезіндеағзадан шығады. Артериялық қан ары қарай үлкен қан айналымы арқылы денемүшелеріне өтіп, олардың жасушаларын ауаменқамтиды, оны тұтыну барысындажасушаларданкөмір қышқыл газы бөлініп шығып, қан қайтадан веналық (көк) болады.

• 
  Слайд 4
  
• 
  Слайд 5
  
• 
  Слайд 6

  Өкпедегі газ алмасу

  Адам құрамында 21% оттек, 79% азот, 0.03% көмірқышқыл газы бар атмосфералық ауаментынысалады. Демшығарғандағы ауада 16% оттек, 4.0% көмірқышқыл газы және 79% азот болады. Демалғандағы және демшығарғандағы ауақұрамындағыоттек пен көмірқышқыл газының айырмашылығы - өкпедегі газ алмасу нәтижесі болыптабылады. Өкпеде газ алмасу диффузияжолыменжүреді. Өкпе капиллярына түскен вена қанында оттек аз, көмірқышқыл газы көп. Сондықтан альвеола ауасындағыоттек қанға араласады, ал көмірқышқыл газы қаннан өкпе альвеоласынатүседі. Өкпедегі газ алмасуды сыртқы тынысалудейді. Қандағы оттек эритроциттерге өтеді де, гемоглобинмен берікемесбайланысып, оксигемоглобин түзеді. Вена қаныартерия қанына айналады да, өкпе венасыарқылы жүрекке, оданқанайналымның үлкен шеңберінің тамырларынатүседі.Көмірқышқыл газы альвеоладанауатасымалдайтынжоларқылы сыртқа шығарылады.

• 
  Слайд 7

  Сыртқы тынысалужүйесінің патофизиологиясы

  Сыртқы тынысалужетіспеушілігінің белгілері: алқыну, патологиялық тынысжәне асфиксия.

• 
  Слайд 8
  

  Алқыну - адамдаауажетпеусезіміменқабаттасатын, тынысалуқозғалыстарының тереңдігі мен жиілігінің, демалумендемшығару уақытының, тынысалуырғағының өзгеруімен сипатталады. Ол үрейлену, қорқыныш, абыржу сезімдеріменқабаттасады.Алқыну түрлеріне терең және жиітыныс (гипрепноз), терең және сиретыныс (брадипноз), үстіртін жиітыныс (полипноз немес тахипноз), инспирациялық және экспирациялық алқынулар жатады.

• 
  Слайд 9
  

  Экспирациялық алқынуда демшығару ұзақтығы демалуұзақтығынан ұзақ болады. Өкпе көпіршіктерінің жиырғыштылығы мен серпімділігітөмендегенде (өкпе эмфиземасында), тынысалужүйесінің қызметі бұзылғанда (асфиксияның 2- сатысында), ұсақ бронхылардың тарылуыжәне бітелуінде (бронхыдемікпесі) байқалады Инспирациялық алқынуда демалуұзақтығы демшығару ұзақтығынан артық болады. Патологиялық тыныстарға (үнемі және үзілісті тыныс) - Чейн-Стокс, Биот, Кусмаультыныстары, агониялық тынысжатады. Асфиксияда (тұншығу) қанға оттегінің түсуі тоқтатылады, қаннан көмір қышқыл газы шығарылмайды. Олтынысалужолдарықысылғанда, олардың саңлаулары бөгде затпенбітелгенде, өкпеге сұйықтық жиналғанда (суға тұншыққанда), кеуденің екіжағында пневматоркс(өкпеқапта ауаның немесегаздың жиналуы) дамығанда болады.

• 
  Слайд 10

  Тынысалудыдамытужәне гигиеналық талаптар

  Тынысалумүшелерінің физиологиялық көрсеткіштеріне денееңбегі мен спорт әсер етеді. Өкпенің тіршіліксыйымдылығы (ӨТС) штангистерде - 4 л., футболшыларда - 4,2 л., боксерлерде - 4,8 л., қайықшыларда - 5,5 л. Тынысалужиілігіспортшыларда минутына 6-8 рет, ал жаттықпаған адамдарда - 14-20 рет. Спортпеншұғылданатын адамдардың тынысытерең болады. Бұл ағзаның үнемді қызмет етуінің белгісі. Терең демшығарғанда олардың сыртқа айдалған ауасының құрамындағы көмір қышқыл газы 2 есекөп болады. Мұндай терең демалу жүрекке "массаж" жасайды да, оның қоректенуін және физиологиялық қалпын жақсартады.Тынысалумүшелерін жаттықтыру, шынықтыру балалар мен жастардың тынысмүшелері арқылы пайдаболатынауруларға қарсы тұру қабілетін арттырады. Гигиеналық талаптары - ауасы таза бөлмеде ұйықтау, бөлмелерді желдету, тазаауадасеруендеу т.б. Киім кию де дұрыс демалужәне демшығаруға әсер етеді, сондықтан киімжеңіл, дененіқыспайтын, қимыл-қозғалысқа кедергікелтірмеуіқажет.

• 
  Слайд 11

  Өкпе қатерлі ісігі

  Өкпе қатерлі ісігі, өкпе рагы – адамөкпесіне түскен қатерлі ісік; созылмалы ауру. Өкпе қатерлі ісігінің пайдаболуынасыртқы және ішкісебептерәсер етеді. Сыртқы себептерге: тынысалужолдары мен өкпеге физикалық, химиялық, канцерогендікзаттарменластанған ауаның, зияндызаттардың (шаң-тозаң, асбесвт, хром, т.б.) енуі, темекініжиітарту; ал ішкісебептерге: өкпедегі әр түрлі созылмалықабынулар, иммундық жүйке қызметінің төмендеуі жатады. Өкпе қатерлі ісігінеәйелдерге қарағанда 45 – 60 жасаралығындағы ер адамдаржиішалдығады. Бұл дерт анатоммя тұрғыдан төрт топқа (жалпақ клеткалы, бездік, бронхоальвеолярлық, пісіпжетілмеген) жіктеледі. Ісікклеткаларының пісіп-жетілуінеғұрлым төмен болса, соғұрлым оны болжауқиынға түседі, ісік тез өсіп, ауру асқынады, яғни бөгелме ісіктерпайдаболады. Өкпе қатерлі ісігінің клиникалық белгілеріоның орналасқан жеріне, кеңірдек қуысының ісікпенбітелудәрежесіне, бөгелме ісіктердің болу, болмауынатікелейбайланысты. Дерталғашқыда кеуденің шаншыпауруымен(әсіресе демалған кезде) басталады. Бұл кезденауқас құрғақ жөтеледі, сонансоң жабысқақ қақырық пайдаболып, оған қан араласады. Адам ентігіп, демігеді, денеқызуы көтеріліп, қатты жүдейді. Ауру асқынғанда қатерлі ісікклеткаларықан мен лимфаға араласып, бүкіл организмгетаралуымүмкін. Мұндай жағдайда ешқандай ем қолдануға мүмкіндік болмайды. Аурудыанықтау үшін: жалпы клиника (анамнез, сипау, кеуденітыңдау, т.б.); параклиника (рентген, компьютерлік томография, ультрадыбыс арқылы, т.б.); бронхоскопия, бронхография, т.б. әдістер қолданылады. Диагноз қою қиындағанда диагностик. және емдік торакотомия (кеудеқуысын ашу) жасалынады. Емі: ісіккеқарсы дәріні кешендіжәне араластыра беру, хирургиялық операция жасау, сәулемен емдеу, химиялық терапия әдістерін қолдану.

• 
  Слайд 12

  Альвеола

  Альвеола қапшығы — альвеолды өзектің көмескі ұшы болыптабылатын өкпе ацинусыныңқұрылымдық компоненті, альвеола қапшығының кенересікөп қабатты альвеолдардантүзілген.

• 
  Слайд 13
  
• 
  Слайд 14

  Пневмония

  Пневмония (өкпе қабынуы)— өкпе тінінің қабынуынан немесебасқа аурулардың асқынуынан болатынөкпенің жұқпалы ауруы. Олкөбіне қызылша,көкжөтел, тымау, бронхит, демікпе сияқты тынысауруларыннемесеәсіресе жасбалалар мен қарт адамдардаболатынқатаң ауруларданкейінпайдаболады. Соныменқатар олСПИД-пенауырған кезде де болуымүмкін. Аурудыәр түрлі вирустар (аденовирус, риновирус), бактериялар (пневмококк, стафилококк, стрептококк) қоздырады. Аурудың дамуынадененің қатты мұздауы, ауыржұмыс пен жүйкелік-психик. күш түсу, улану, т.б. факторларәсер етеді.

• 
  Слайд 15

  Түрлері мен белгілері

  Сырқаттың ұзақтығына қарай: жедел пневмония және созылмалыпневмония, ал қабынудың жайылыптарауынақарай: бөлікті пневмония және ошақты пневмония болыпбөлінеді. Жедел пневмония кенеттенбасталады, денеқызуы 39 — 40oС-қа, кейдеодан да жоғары көтеріледі, науқас қалтырап, алғашқыда құрғақ, кейінненқақырықты жөтел пайдаболады. Науқастың бүйірі шаншиды, біртіндептынысытарылып, ауажетпейді, буындарысырқырайды. Ем қабылдаған соң аурудың беті 3 — 5 күннен кейінқайта бастайды. Созылмалы пневмония ауру асқынып, өкпе тінінің құрылымы мен қызметінің толық қалпына келмеуінен, сондай-ақ созылмалыбронхиттің салдарынанболады. Бұл кездеөкпенің белгілібіртұстары қайталап қабынады.Сырқаттың демалысыәлсіреп, сәл күш түссе демігебастайды. Ауру асқынғанда пневмонияның жеделтүріндегі клиник. белгілерқайталанады.Созылмалы пневмония ұзаққа созылады. Деркезіндеемделсе, науқас 2 — 3 аптадансоң жазылабастайды. Балалардаболатынпневмонияның кейбіререкшеліктері бар. Оларпневмонияменауырғанда демігуменбіргебетінің әр жері, әсіресе үстіңгі ернінің айналасыәлсін-әлсін көгереді; диспепсия белгілербайқалуы мүмкін. Көп жағдайда тәбеті мен ұйқысы бұзылады. Жаңа туған сәби пневмонияменауырғыш келеді. Кейдекеудесісырылдап, сілекейікөбіктенеді.Жасбалалар мен сәбилерде болатын пневмония өте қауіпті, көп жағдайда ауру асқынып, отиткенемесеплевриткеауысады. Емі: өкпе жеделқабынса, ауруханадастационарлық ем қабылдау қажет. пневмонияныкең спектрліәсер ететін антибиотиктермен, соңғы кездецефолоспориндерменемдейді. Физиотерапия, емдікденешынықтырумен айналысу, құнарлы, витаминікөп тағамдар ішупневмонияның алдыналуға көмектеседі.

• 
  Слайд 16

  Белгілері

  Бірденқалтырап, ыстықтың көтерілуі; Демалыстың жиілеуі, оданқырылдаған немесесырылдаған дыбыстың шығуы. Әр демалыПневмониядемшығарған сайынмұрынның желбезегікөтеріліПневмониябасылып тұрады. Дененің ысуы (кейдежаңа туған нәресте немесеқарт адамдар, әсіресе әлсіз адам-дар, ауырекпеқабынуымен ауырғанда температура айтарлықтай кетерілмейді). Жөтел (түсі сары, жасылнемесеқошқыл қоңыр, не сілекейгеаздапқан араласқан). Кеудеауырады. Науқастьң халіауырлайды. Бетінежәне ернінесалқын тигендешығатын ұсақ жараларшығады.Өте қатты ауырған бала минутына 50-ден астаментігедемалса, олөкпе қабынуымен ауыруымүмкін. Егердемалысыжиіжәне терең болса, тексеріпкөріңіз, бұл дегидрациянемесеұстамалы жүйке ауруыболуымүмкін.

• 
  Слайд 17
  
• 
  Слайд 18

  Емдеужолдары

  Өкпе қабынуын антибиотиктерменемдеуемірнемесеөлім мәселесіне келіптірелуімүмкін. Пенициллин, ко-тримоксазолнемесе эритромицин беріңіз.Науқастың халінашарлап бара жатсапрокаин-пенициллиншанышыңыз, ересекадамдарға: күніне 2—3 рет 400 000 ед (250 мг) немесекүніне 4 рет 500 мг ампициллинішкізіңіз. Жасбалаларға ересектергеберілетіндәрі мөлшерінің 0,5—025 мөлшерін беріңіз, 6 жасқа дейінгібалаларға ампициллин бергенжөн. Ыстықты түсіру және ауырғанды қойғызу үшін аспирин немесе ацетаминофен беріңіз. Науқасқа мейліншекөп сұйық беріңіз.Егернауқас тамақ ішеалмаса, ондаоған сұйық тағам немесерегидратсусынынберіңіз. Жөтелді жеңілдету және қақырықты босатуүшін де көп сұйық ішужәне су буыингаляциясынжасауұсынылады. Сырылболған жағдайда теофиллин немесе эфедрин түріндегі демікпегеқарсы дәрілер қолдану қажет.

• 
  Слайд 19

  Назарларыңызға рақмет!!!