Презентация на тему "Саха оьуохайын этиитин уонна ункуутун нецуе чел туруктаах о5ону иитии."

Содержание

• 
  Слайд 1
  

  Дьокуускайдааҕы 8 нүѳмэрдээх «Родничок» уhуйаанын «Кустук» ортобѳлѳхиитээччитэ: Улэтинуопсайыстааһа: 8 сыл Педагогическайыстааһа: 7 сыл Уѳрэҕэ: урдук, М.К.Аммосоваатынан ХИФУ, Саха национальнайкультуратын факультета, идэтэ «Культуролог», 2009 с.; С.Н.Донской-2 аатынанУѳрэхсайдыытынуоннауорэхтаһымынурдэтэр институт, эбииуѳрэхтээЬинсалаата «Уьуйааниитээччитэ», 2014 с Категорията: бастакы ЭлектроннайаадырыЬа: adamova8616@mail.ru. Адамова Александра Владимировна

• 
  Слайд 2
  

  Ханныкбаҕарарноруот бэйэтинтѳрүткультуратыгартирэҕирэн, онтонкүүсылан норуот быhыытынансайдар, омук быhыытынануратыланар. Норуот ѳйѳ– санаата, иэйиитэ – куойуута, үтүѳҕэ- кэрэҕэтардыhыыта, мындырсатабылакинитѳрүткультуратыгартүмүллэр, сѳӊѳруонна чопчуланар. Саха норуотункультуратынтилиннэрии, сѳргүтүү уонна сайыннарыы сүрүн соругунан «Кѳмүскэссанаалаахкүнкиhитин, аhыныгасайдарыылаахайыыоҕотун, ураанхайсаханы» итии, үѳрэтии , уhуйууүссүрүн хайысханнанбарыахтаах: «Киhи дьону – сэргэни, киhи – аймаҕы кытта сыhыаннаhыыта», «киhи айылҕаны, тулалыырэйгэни кытта дьуерэлэhиитэ» уонна «киhи бэйэтинураанхай саха быhыытынанбилиниитэ, сыаналаныыта, киэӊ туттуута».

• 
  Слайд 3
  

  Манна ордуксуолталааҕынанбуолароҕо«Чѳмчүүксааhыгар» (1 – 7 сааhыгардиэри) уhуйаанкиэӊ эйгэтин кытта билсэнсаҕалыыр. Бусааскаоҕокэпсээhин , быhaары, кѳрдѳрүү, үѳрэтии, ѳйдѳтүүкѳмѳлѳрүнэн норуот тѳрүткультуратыналынараӊатынинитриэhиргиэхтээх. Маныахаоҕоболҕойонистэрэ, таба ѳйдүүрэ, саӊаттан - саӊанныбилэнкѳрѳн иhэрэ, тургэнникылынараулаханоруоллаах. «Чѳмчүүксаас» оҕокиhи да, омук да быhыытынанолугаууруллар, туhэ тустэнэркэмэ. Бубириэмэ уhуйааниитээччилэрэкыратасуохоруолуоонньуурбутолбиллэрсуол.

• 
  Слайд 4

  Этнопедагогика уонна федеральнайсудаарыстыбаннайуорэхыстандаарта:

  Оскуола иннинээҕи ого тэрилтэтин ыстандаартыгар оонньуу, сэһэргэһии уонна билии-кѳруу сүрүн дьарыктар быһыытынан этиллэллэр. Ити дьарык саха омук этнопедагогикатыгар кыра саастаах оҕону иитии ньыматын быһыытынан олохсуйбут формалар. Онон иитээччи оҕону кытта бодоруҕарыгар, иитии- сайыннарыы улэтин тэрийэригэр норуот иитэр улэтин угэстэрин таба дьуѳрэлээн айымньылаахтык туһанарыгар кыах б иэрэр.

• 
  Слайд 5
  

  Саха культуратынтилиннэриигэуоннасайыннарыыгаоҕолору уhуйууүлэмсүрүнирдэбилэ: этнокултуурунайуерэхтээьин, олаатаомуктлын,култууратынугэьин, сиэринтуомун оскуола5а киириэн иннинээ5и саастаах о5орго тиэрдиииитии – уерэтии. Этнокултуурнайуерэхтээьин о5о норуотункультуратыгар оло5урбут, тереебуттылынаниитиллэр, атыномуктарыкыттатэнн,эсылдьансайдаруерэхэйгэтинситимэбуоларынтутуьуу. Регион уратытынучуоттаан о5о тэрилтэтигэр, иитэрсайыннарарбырагараамманыиитии - сайыннарыыулэтигэртуьаныы. Үлэмсүрүнпринциптэрэ (ирдэбиллэрэ)

• 
  Слайд 6
  

  Саха фольклорунчинчийэнүѳрэтэрПетров Н.Е «Истоки представления» «Осуохай – древний хоровод солнцепоклонников» - диэныстатыйатыгарманныксуруйар:«Осуохай для детей раннего возраста является школой родного языка, поэтической аллитерационной речи кузницей для воспитания будущих поэтов – импровизаторов, тойуксутов, певцов с якутским национальным голосом. Осуохай вообще, и на ысыахе воспитывает любовь к родной культуре и природе, вызывает чувство сплоченности, коллективизма, равноправия и национальной городости. Он имеет огромное значения в развитии духовной, поэтической музыкально – певческой, танцевально хореографической культуры якутского народа. В целом, осуохай сделал народа саха народом – поэтом, народом – певцом, народом - танцором».

• 
  Слайд 7
  

  Букурдук саха фольклорунүѳрэтэрчинчийэрученайдарсанааларынүѳрэтэн, аа5ан тураммынбэйэм иитээччи быhыытынанoрдуккѳдьуустээх, оҕoҕотиийимтиэ саха фольклорунбииркѳрүӊүнэн оhуохайүнкүүтэ, этиитэ, ырыатабуолардиисанааммынэбии дьарык быhыытынанулэбэр саха оhуохайын туhанарга быhаарынным.

• 
  Слайд 8
  

  Улэмсыала: Чѳмчуук саастаахоҕонуиитэргэноруотуйэлэргэайбыт, үѳскэппит уран фольклорун – оьуохайы бары ѳттүнэнүѳрэтэрикоҕулээнчѳлтуруктаах, чиӊ доруобуйалаахкэнчээриыччатыиитии.

• 
  Слайд 9
  

  Педагогическайулэмсаӊа ѳрүттэринэн буолар 5 -7 диэричѳмчүүк саастаахсаастаахоҕолору сахафольклоругар – оһуохайга уһуйуу улэтинпрограмматынсаастарынанарааранаттараноӊоруу, уоннауһуйааннар практикаларыгартуһаныллар методическайыйынньыгы (рекомендацияны) таһаарыы. Улэмсаналыыеруттэрэ (новизна)

• 
  Слайд 10
  

  Соруктар: Оҕону оhуохайгауһуйуу, үѳрэтиисаха фольклорунсалҕыысайыннарыытыгар, айарталааначочулларыгарэрэбуолбакка, оҕоэт- хаан, ѳйсанаа, тыл – ѳс, тыынар орган ѳттүттэнсайдарыгарулахансуолталаах. Онуучуоттаантурансоруктрбын 4 улаханхайысхананболохтоотум:

• 
  Слайд 11

  о

• 
  Слайд 12
  

  Чѳмчүүксаастаах о5олого оhуохайыүѳрэтиипрограммата

• 
  Слайд 13
  

  Оhуохайыоҕолоргоүѳрэтииттэнкылгасыйынньыкньымалар. Хаамыыгаүѳрэтии. Оhуохайыүѳрэтииньымалара. Дорҕооноӊоруугадьарык.

• 
  Слайд 14
  

  Оhуохайыоҕолоргоүѳрэтииттэнкылгасыйынньыкньымалар. Хаамыыгаүѳрэтии. Оhуохайыүѳрэтииньымалара. Дорҕооноӊоруугадьарык.

• 
  Слайд 15

  Оhуохайтүhүлгэтэүстүhүмэхтээх:

  Оhуохайгаыӊырыы Хаамыы Кѳтүү

• 
  Слайд 16

  Оhуохайкута – этээччи.

  Бастатан оhуохайдьытдьонунсэргэтинүнкүүгэыӊыран“Дьээ– боо”матыыбынансаҕалыыр, онтонсүрүн исхоhоонундэгэрэн, ырыаннантолорор, бутолороругаркини тута айар, хоhуйар, олкэннэүhүсчааhыгаркиирэркѳтүү- бутугэӊӊэ ырыатэтимээрчимнэнэртүмүккэырыатабытааранэтээччиырыатынтүмүктүүр.

• 
  Слайд 17
  

  Сатаантыынарэрэкиhи учугэйдикыллыыр, туойар, ононагданыбыары, тыӊаныэрчийииырыаҕатойуккаолуснаадалаах. Истугэҕиттэнуhуннукмуннунансалгынытыынанылан баран эмиэуhуннукайаҕынантаhаарыы( 4 ахсааӊӊа). Кылгастыктыыныы – илииниүѳhэ таhаарыыга туhэриигэдьүѳрэлээналлараатыыныы (4 ахсааӊӊа). Уhуннук, кылгастыктыыныыгаэҕирийбитсалгынытаhааранбутэhигэртыастаhаарыы. Оhуохайыүѳрэтииньымалара.

• 
  Слайд 18

  Дорҕооноӊоруугадьарык.

  Истугэҕиттэнсалгынымуннунантыынанылан баран, тыас уонна куоласкѳмѳтүнэндорҕооноӊоруу, дорҕооннору аhаҕасдорҕоонноруоӊоробут. Аа-аа-аа-аа-аа –аа. Ыы –ыы –ыы –ыы –ы ы. Оо- оо- - оо- оо- оо. Уу – уу - уу – уу –уу. Иккисдьарыктаниккиилиинитүѳстэнсаҕалаанинниндиэкитардандорҕоонутаhаарабыт. Илии уhунунантардан баран дорҕоонутүhэрэбит. Аа-аа-аа-аа-аа –аа. Ыы –ыы –ыы –ыы –ы ы. Оо- оо- - оо- оо- оо. Уу – уу - уу – уу –уу .

• 
  Слайд 19
  

  Олоронэрэнилиилэрин (ытыстарын ) тобуккауурантарбахтарынѳрѳ таhаарыыаа –аа – аа –аа- Ьадиэӊӊэ куускэ туhэрии. 3,4 ньымаларыхолбооноӊоруу. Н дорҕоонуоӊоруу. Түѳстэниккиилиинидолгункурдукхамсатан, оо- ьо , оо- ьо – оо – ьом, хас да дорҕоoну оӊоробут. Салгыыолоронэрэнтобугуохсон, ритминэн оhуохайдыыр оhуохайдыыр оhуохай таhаарыыгадьарыктааhын.

• 
  Слайд 20

  Хаамыыгаүѳрэтии.

  Бастаанилиитутуhаргаэрчийии. Хаамыыгабиэстарбаҕытарбахтаргахагдарытаанньантутуhан, тоӊолоҕутокутан, сыhыарытутан, үѳhэ–алларахамсатан, наҕылсоҕустукдьалкытанхамсаныы. Онтонмиэстэҕэтуранатаҕы кытта тэӊӊэ хамсатыыгакѳрдѳрѳн, хамсананбиэрэнүѳрэтии. Тѳгүрүччү тутуhан туhулгэоӊоруу. Илии, атаххамсаныытынритмӊэтэӊ буоларынсиhии.

• 
  Слайд 21
  

  Сахабытноруотунтѳрүткультуратын уран фольклорун «Оhуохайын» кэлэркэнчээриыччатыиитэр - үѳрэтэрүлэмтүмүгэркүүтүллэрѳрүтүм:

  Саха оҕотохайатѳрүѳҕүттэнтѳрѳѳбүтбуоруттансилистэнэн – мутуктананиитилиннэҕинэ, киниүтүѳүгэстэринчахчы- этигэрхааныгариӊэриннэҕинэамарахсурэҕин, мындырѳйүн, уран тарбаҕынутумнаатаҕынаэрэ саха омук, омук быhыытынанчэчириисайдарасаарбаҕасуох. Мантансиэттэрэнэтэххэүүнэркѳлүѳнэыччаты саха норуотункультуратынтилиннэриигэ уонна сайыннарыыгаиитиэхтээхпитуhуйуохтаахпыт– бубугуӊӊу олохпутирдэбилэ. Ситимнээхулэмтүмүгүнэниитээччилэргэ «ЧѳмчүүксаастаахоголоруоЬуохайгауЬуйуу» кѳмѳметодическэйпособиятыноноронтаЬаарыы.

• 
  Слайд 22
  

  Туһаныллыбытлитературалар: Тосхол - ФГҮѳС – ФедеральнайСудаарыстыбыннайѳүрэхЫстандаартаСахалыы о5о тэрилтэтигэр. – 2016. Саха фольклора – курс программа – Дьокуускай 1997. Н.Е.Петроа – Улуу оьуохайдьыт Чулуу тойуксут – Дьокуускай 1994. Ефимова Л.С. Петров Н.Е. – Хороводные песни якутов теория и практика – Якутск 2009. Ксенофонт Уткин - Уйэлэр Сугуруйэр Киьилэрэ – С.А. Зверев 100 сааьыгар. Министерство образования Республики Саха (Якутия) Союз детских организаций и объединений Республики Саха (Якутия) – Программа приобщения детей к процессу возрождения и дальнейшего развития культуры народов Якутии - Якутск 1992уо. д.а.

• 
  Слайд 23
  

  Бол5омто5ут иьинмахтал!