Презентация на тему "Латынша анатомиялык создiктер"

Содержание

• 
  Слайд 1
  

  КарағандыМемлекеттік Медицина Университеті Анатомия кафедрасы CӨЖ Тақырыбы: Латынша анатомиялық сөздіктер .Халықаралықанатомиялық номенклатура. Орындаған: Абдзахманова Сауле 1-007 ЖМФ Тексерген: Караганды 2014 ж

• 
  Слайд 2

  ЖОСПАР:

  Кіріспе Анатомиялық терминдер түсінігіне шолу Қазақанатомиялықтерминдерінкұрукезінденегізгеалынғанқағидалар Номенклатура дамуы Алшақжатқанденеосьініңжәнеденебітімініңатауларытерминдерменсипатталуы. Негізгіденемүшелерінің орналасуынсипаттайтынтерминдер. Негізгіжазықтар мен кесінділер: Адамның анатомиядақарастырылуы. Орналасу бағыттары Қол-аяқ басы бағыттарындағы атаулар Жазықтықтар Қорытынды

• 
  Слайд 3

  Кіріспе:

  Медицина ғылымыныңнегізгібірсаласы - адаманатомиясы-медицинаныңіргесінқалайтыныбелгілі. Болашақдәрігеpлердіңадамденесінің құрылымытуралыбілімалуы «медицина әліп -песін»анатомиялықтерминдердіигеруденбасталады. Жоғарғыоқуорындарынатүскенстуденттергееңалғашқыкүндерденбастап-ақанатомиялықлатынтерминологиясыныңсөздігіқажетболады. Мұндай сөздіктің, орта мектептібітіргенжастарүшінлатынтерминдерінорысжәнеқазақтілдеріндеоқыптүсінуіндемаңызыөтезор.

• 
  Слайд 4

  Анатомиялық терминдер түсінігіне шолу

  Анатомиялықтерминдерденемүшелерініңнақтыатауыменқайжердеорналасқанынатауүшінқолданылады, жәнебасқа да кеңестіктегіанатомиялықмүшелердіңаталуынолардыңбірбіріменанатомиялықбайланысынбілдіреді. Соныменқатаржануарларденемүшесін де анатомиялықтерминдерменқарастырамыз. Және де анатомиялықтерминдергесайбірнешеқасиеттер бар. Оларбірнешебаптардақарастырылады.

• 
  Слайд 5
  

  Бір кездегі еліміздегі ұлттық саясаттың саяз, қиын жылдарында алғашқы анатомия терминдерді қазақша-орысша-латынша сөздіктерді жарыққа шығарған (1963, 1966) қазақ халқының көрнекті азаматтары — Қарынбаев Сибағадолла Рысқалиұлы мен Сүбханбердин СәлкенХасенұлы еді. Олар өздерінің мемлекеттік деңгейде үлкен қызмет атқаруларына қарамастан (Қазақстанның денсаулық сақтау министрі, республикалық дәрі-дәрмек басқармасының төрағасы), "ұлтшыл" деген жала жабылудан қорықпай көмектесіп, кейіннен білім, ғылым салаларында және әкімшілік қызметтерінде жетіліп қалыптасуына әсерін тигізген.

• 
  Слайд 6
  

  Халықаралықанатомиялықноменклатуранықұрудыңжауапты редакторы, белгілікеңес анатомы С.С.Михайлов (1987): "қазірорыс анатомия номенклатурасынжасаукезеңінде транскрипция және транслитерация әдісінпайдаланбаумүмкінемес. Тілдамытудағымүмкінжолдарыныңбірі осы тәсілдер" — депжазды. Ал В.Дальөзініңатақтысөздігін «Тіріұлыорыстілініңтүсіндірмесөздігі» депкездейсоқатамағанынескертеді де: "Тіләрқашан да дамибереді,олшындығында да тірі" — депесептейді. Жданов: «Бұл ғылымтарихындабіріншіретхалықаралықдәрежедересмитүрдемойындалғанлатынанатомиялықтерминдерініңтізімі. Өйткеніғылымныңәртүрлісалаларындалатынтілібұрынғыдайхалықаралықтілболыпқалабереді. Сөзжоқ, кеңесанатомдарыныңжақынарадағыміндетіұлттықанатомиялықтерминологияны құрастыруболыптабылады. Бүлсалада Н.А. Шейн, Н.М. Максимович-Амбодик, Е.О.Мухин, Г.А. Загорский, Н.И. Дьяконов, Н.А. Карузинжәнебасқаорысғалымдарыкөпеңбекеткен» — депжазды.

• 
  Слайд 7
  

  Орысанатомиялықноменклатурасынжасаудыңнегізгіқағидалары «Халықаралықанатомиялық номенклатура» дегенкітаптардың (1980, 1986) алғысөздерінде баяндалған. Бұл қағидаларқазақанатомиялықтерминдерінкұрукезінденегізгеалынған.Бұлар :1. Орысанатомиялықтерминдерімағынасыбойыншамүмкіндігіншересмилатынтерминдерінежақынболуыкерек. Алайдасөздіңшығутегін (этимологиясын) сақтауәрекетіүстемболмауыкерек. Сондықтантерминдердісөзбе-сөзаударып, анатомия лық құрылымдардыңмәнін бұрмалауғажолберугеболмайды.2. Эпонимикалықтерминдер, яғниғалымдардыңесімдеріменаталғананатомиялық құрылымдараттары, клиникалықтерминдердіңнегізіретіндеқалыптасыпкеткенжағдайдағанаорысанатомиялықноменклатурасындасинонимдерретіндесақталады (мысалы, «Гайморқуысы»- «Гайморит», «Евстахийтүтігі» — «евстахит» жәнет.б.).

• 
  Слайд 8
  

  3. Шеттілденалынған, халықаралықресмитерминдергесәйкескелетінжәнемедицинадакеңіненпайдаланатынкірмесөздердің де (медиалді, латералді, миокард, ганглиижәнет.б.) қолданылуынажолберілуікерек.4. Шеттілдіктерминдердіңорыстіліндеқолданылатынқанағаттанарлықжәнеқолайлыэквиваленттеріжоқболса, олардыңорысшатранскрипциясыпайдала -нылуыкерек (мысалы, гипокамп, таламус, гипоталамус т.б.). Соныменқатар, егершеттілтерминдерімедицинадакеңінентаралғанболса, олардыңорыстіліндегітранскрипциясынқолданғандұрыс.5. Мүмкіндігінше белгілі бір латын сөзін аударғанда, оның орысша бірнеше экви- валенттері болмауына тырысу керек.

• 
  Слайд 9

  Номенклатура дамуы

  Анатомия терминдерініңеңалғашқылатынтіліндегітізімі 1887 жылыГерманиядашетелдіңкөрнектіғалымдарыныңқатысуыменқүрастырылды. Бұл тізім Германия анатомиялыққоғамының 1895 жылыБазельдеөткенконгресіндебекітілді. ТізімБазель анатомия -лықноменклатурасы (В. N. А. — Basler NominaAnatomica) дегенатпенжарияланды. Алайда, бұл номенклатура анатомдарарасындабаяутаралды, ал Англия мен Франциядатіптенқолданылмадыдесе де болады. Көптегенанатомдарға, В.М.А.-нытүзетіп, толықтыруқажетекеніаянболды. Сондықтан, Германия анатомиялыққоғамының 1935 жылыИендеөткенсъезі, анатомиялықтерминдер -діңжаңатізімінқабылдады. Бүлтізім, ғылымиәдебиетке — Иен анатомиялықноменклатурасы (І.N.А. — IenarNominaAnatomica) дегенатпененді.1955 жылғыПариждегіконгрестехалықаралық анатомия номенклатурасыкомитетінің (І.А.К.С.) үсынуымен, Париж анатомиялықноменклатурасы (Р.Ы.А) депаталған анатомия терминдерініңжаңатізімібекітілді. Егербұрынғы ІШ.А. тізімінде 5600анатомия -лықтерминдер болса, Париж номенклатурасы 200-ден аса жаңатерминдеренгізді де, Базель номенклатурасынакірген 4286 термин -дердіқалдырды.

• 
  Слайд 10
  
• 
  Слайд 11
  

  Алшақ жатқан денеосьінің және денебітімінің атауларытерминдерменсипатталуы.

  Абаксиалді(антонимі: адаксиалді) — осьтеналшақ орналасқан. Адаксиалді (антонимі: абаксиалді) — оськежақын орналасқан. Апикалді(антонимі: базалді) — жоғарғы ұшында орналасқан. Базалді (антонимі: апикалді) — негізіндеорналасқан. Дисталді (антонимі: проксималді) — алшақ орналасқан. Латералді (антонимі: медиалді) — жаны. Медиалді (антонимі: латералді) — ортасы. Проксималді (антонимі: дисталді) — жақын орналасқан.

• 
  Слайд 12

  Негізгіденемүшелерінің орналасуынсипаттайтынтерминдер.

  Аборалді (антонимі: адоралді) — Ауызқуысына қарама қарсы денеполюсіндеорналасқан. Адоралді (оральді) (антонимі: аборалді) — Ауызқуысына жақын орналасқан. Вентралді (антонимі: дорсалді) — кеуделік. Дорсалді (антонимі: вентралді) — арқалық. Каудалді (антонимі: краниалді) — артқы денемүшелеріне жақын орналасқан. Краниалді (антонимі: каудалді) — бастық, басқа немесеалдыңғы денемүшелеріне жақын орналасқан.

• 
  Слайд 13

  Негізгіжазықтар мен кесінділер:

  Сагитталді — кесінді, денежазықтығында екіжағынанда симетриялыжүргізіледі. Парасагитталді — кесінді, денежазықтығындағы екіжақты симметриялық сызыққа параллелдіжүргізіледі. Фронталді — кесінді, перпендикулярлысагитальдіалдыңғы және артқы денеосьненалшақ жүргізіледі. Аксиалді — кесінді, жазық дененің көлденең бойыменөтеді

• 
  Слайд 14
  
• 
  Слайд 15

  Адамның анатомиядақарастырылуы.

  Адамныңбарлықанатомиялықкөрінестерімынадайтұжырымғаәкеледі, демек, денебітіміанатомиялық позиция тұрғысынажатады. Яғни, адамтіктұрып, қолын төмен ұстап, алақанын алдыға қаратып ұстайды. Аймақтар, басқажақынорналасса, жоғарғыдепаталады; алшақорналасса — төменгі. жоғарғы, superior, краниалдідегенұғымға сәйкес, ал төменгі, inferior, —каудалдіұғымы. алдыңғы, anterior, және артқы, posterior, вентралдіжәне дорсалдіұғымына сәйкес.Алдыңғы және артқы ұғыдары төрт аяқты жануарларға қолданылмайды, оларға, вентралдіжәне дорсалдіұғымдарын қолданамыз.

• 
  Слайд 16

  Орналасу бағыттары

  Денегежақынорналасқанорташажазықтық — медиалді, medialis, ал алшақорналасса — латералді, lateralis. Ал орташажазықтықта орналассаортаңғы medianusдепатайды. Мысалы, бет сүйегімұрынқанатынансәллатеральдіорналасады, ал мұрынұшыортанғықұрылымболыптабылыды. Егерағза екітуындының ортасындажатсаонда оны, аралық–intermediusдепатайды.

• 
  Слайд 17
  

  Кеудегежақынорналассапроксимальді, егералшакорналасса, дистальдідепатаймыз. Бұл терминдерді тек сүйектерде ғана емес ,соныменқатар, органдарда да қолданамыз. Органдардыңқалпын, оныңқаншалықтытереңдіктежатқанынсипаттауғақолданатынтерминдер: терең, profundus, беткейлік, superficialis. сыртқы, externus, ішкі, internus,бұлтерминдердіоргандардыңәртүрліорналасуденекуыстарынақарайқолданылады. Термин висцеральді, visceralis (viscerus — ішкі) Қандай да бірорганғажақынорналасқандыбілдіреді. Ал париетальді, parietalis (paries — қабырға), — яғни қандай да бірқабырғаға жақын орналасуы. Мысалы: висцеральді плевра өкпені жабыпжатады, ал париетальдікеудеқуысының жоғарғы жағын жабыпжатады.

• 
  Слайд 18

  Қол-аяқ басы бағыттарындағы атаулар

  Жоғарғықол басы алақанғабағытталған термин palmaris — алақандық, ал төменгіаяқ басы табанғбағытталған термин — plantaris —табандық. Кәріжілік, radialis, шынтақжілік—, ulnaris.Асықтыжілік, tibialis, ал қарамақарсыжатқанасықтыжілікшыбығын —, fibularisдепатайды.

• 
  Слайд 19
  
• 
  Слайд 20

  Жазықтықтар

  Сагитталдіжазықтық , XZ, дененіоңжәнесолжартығабөледі, разделяет правую и левую половины тела. Дненің екігебөлінгендегі ортаңғы жазықтығы сагиталдіжазықтық депаталады. Фронталдіжазықтық, немесекороналді, YZ, көлденеңорналасқан,сагиталдіжазыққаперпендикулярлы, олдененіңалдыңғыбөлігін(вентральную) артқыбөлігінен (дорсальной)ажыратады. Горизонталді, аксиалді, немесекөлденеңжазықтық, XY, алдыңғыекеуіменперпендикулярлыжәнежербетінепараллелдіжатады. Бұл жазықтық дененің жоғарғы бөлігін төменгі бөлігінен ажыратады.

• 
  Слайд 21
  
• 
  Слайд 22

  Қорытынды:

  Медицина саласында терминдер өте үлкен, зор орынды алады.Әр болашақ медицина қызметкері алға басуын осы медициналық терминдерден бастайды. Терминдерді білу медицина қызметке - рін науқаспен қарым – қатынас жасауда біліктігін көрсетеді. И.Р.Лазовскис (1989): "Медициналық терминдердің құрамы мен саны ғылым мен техниканың дамуына тікелей бағынышты. Әрбіржаңалықжаңатерминдердіқажететеді.Медициналықтерминдер саны бес жүзжылішіңде (1380-1880) екіесеөссе, ал соңғыжүзжылдықта (1980 жылғадейін) оның саны тағы да екіесеөстіжәнеүстіміздегіжүзжылдықтыңсоңынадейінтермиңдерәлі де екіесеөсетүсетінінмөлшерлепайтуғаболады", — депжазды. Француз ғалымыПуанкареніңде сөзінескетүсіруорынды: "Жақсытабылғанбірсөзарқылықандайүлкен ой үнемініскеасыруғаболады. Кейдежаңабірсөзжасаудыңөзіжаңалықтың басы болыптабылады".

• 
  Слайд 23

  Қолданылған әдебиеттер:

  М.Исамбаев. Орысша-латынша-қазақша терминология сөздігі. Қазақ ССР ҒылымАкадемиясыныңбаспасы. Алматы, 1960. Михайлов С.С. Международная анатомическая номенклатура. Москва, Медицина, 1980. Адам анатомиясы: 2 томдық кітап./Под ред. М.Р.Сапина. Ә.Б.Әубәкіров, Ү.Ж.Жұмабаев, Ф.М.Сүлейменова, Қ.Е.Сисабекова «Атлас адаманатомиясы» Интернет google.com Wikipedia.ru

• 
  Слайд 24

  Назар қойып тындағандарынызға рахмет!