Содержание
-
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті. Сойыс малдарын бордақылау түрлері және жайып бағу. Құрманғали Ботакөз. ВС-413.
-
Жоспар. І. Кіріспе. ІІ. Негізгі бөлім. 2.1. ірі қараны бордақылау. 2.2.шошқаны бордақылау. 2.3. жылқыны бордақылау. 2.4. қойды бордақылау. 2.5. жайып бағу. ІІІ. Қорытынды. ІV. Пайдаланылған әдебиет.
-
І. Кіріспе. Республикамызда халықты азық түлікпен қамтамасыз етуде мал шаруашылығының маңызы өте зор, себебі ол етке қажеттіліктің 50% өтейді, сонымен қатар төрт түлік жүні, терісі жеңіл өнеркәсіптің қажеттілігінің негізін қалайды. Ал ет адам организмінің қалыпты жұмыс атқаруына қажетті ақзаттың, көмірсудың, витаминдердің,минералды заттардың негізгі көзі. Сойысмалы - союғанемесееткеөткізугетағайындалған мал. Сойысмалыныңкұрамытүліктіңтүріне, тұқымына, мал тобыныңқұрылымынабайланысты. Қойдасойысмалынәртүрліжастағыісек, төлалуғажарамсыздептанылғансаулық, жақсыжетілген, семізеркекқозы (марқа) мен еркектоқты, мүйіздііріқарамалда - бордақыланыпнемесежайыпсемірткенеркектайынша, өгізше, өгіз, табындаұстауғажарамсыздептабылғансиыр, жылқыда - дөнен, басы артық тай, құнан, құнажынбайтал, жарамсызтопқашығарылғанбие, ат, айғырларқұрайды.
-
ІІ. Негізгі бөлім. Бордақылау — малды сапалы ет пен майды көп алу үшін сояр алдында жемге байлап қолдан семірту. Бордақылау мерзімінің ұзақтығы түліктің түріне, малдың жасына, бастапқы салмағы мен қоңдылығына байланысты. Ересек ірі қараны, негізінен жасы жетіп жарамсыз деп табылған сиырды Бордақылау бастапқы күйіне қарай 2 — 3 айға созылады. Бордақылау кезеңінде сиыр тәулігіне 800 — 1000 г үстеме салмақ қосып тірілей салм. 18 — 20%, сойыс салм. 40%-ке артады, етінің сапасы да жақсарады. 12 —14 айлық тайыншаларды Бордақылау 3 — 4 айға созылады. Бордақылау маусымында жас малдың салмағы 1,5 есе, еті мен майы 2 есе, етінің калориясы 3 есе артады. Етке өткізетін еркек бұзауларды өсіру мен Бордақылау процестерін толассыз өзара ұштастыру арқылы Бордақылау соңында тайыншаның салмағын 12 — 13 айлығында 380 — 400 кг-ға, 16 — 18 айлығында 450 — 500 кг-ға жеткізуге болады. Бордақылау жұмысын дұрыс ұйымдастырғанда, ірі қара тәулігіне кемінде 1 кг салмақ қосады. Шошқа жасына қарай ет немесе май алу үшін бордақыланады. Шошқа етін өндіру үшін салмақ 25 — 30 кг 3 айлық торайларды 6,5 — 7,5 айлығында 100 — 120 кг-ға жеткенге дейін бордақылайды. Бордақылау қой өсіруде де жиі қолданылады. Қозыны 4,5 — 5 айлығынан бастап салм. 40 — 60 кг-ға жеткенше бордақылайды.
-
Биязыжүндіқойдыңқозысын 8 — 8,5 айлығына, биязылаужәнеқылшықжүндітегенеқұйрықтықойлардыңқозысын 7 — 7,5 айлығынадейін, еткесоятынсаулық, қошқар, ісектердібасындажайылымдасеміртіп, кейін 1 — 1,5 ай қолдажемдепбордақылайды. АрнайықойБордақылаукешендеріндеқозыБордақылау 4 — 4,5 айлығынан 13 — 14 айлығынадейінжүргізіліп, салм. 55 — 65 кг-ғажеткізіледі, алдын ала (1,5 — 2 ай бұрын) қырыққаннанкейінеткеөткізіледі. Соғымғабелгіленгенсақажылқынықысқамерзімдежедел, қоңыорташаларын 35 — 45 күн, қоңытөмендерін 50 — 60 күнбордақылайды. Бұлкездежылқытәулігіне орта есеппен 1 — 1,5 кг үстемесалмаққосады. Мал Бордақылаудыңтиімділігінарттыруүшінтүліктіңбарлықтүрлерінеортақөсіп-даму заңдылықтарыбасшылыққаалынукерек. Жасмалдыбордақылағандаалғашқыкездеоныңсалмағыет пен сүйегініңтолысуынабайланыстыжүреді де, үстемесалмаққаазық аз жұмсалады, ал оданкейінгісалмақтыңартуы (өсуі) денедегімайдыңтүзілуінебайланыстыболғандықтан, азықшығыныкөпжұмсалады. Мысалы, еркекбұзауғатәулігіне орта есеппен 1 кг салмаққосуүшін 6 — 9 айлығында 7 — 7,5 кг, 9 — 12 айлығында 8 — 9 кг, 12 — 15 айлығында 9 — 10 кг, ал 15 — 18 айлығында 10,5 — 11,5 кг азықөлшеміжұмсалады. Денісау мал ғана тез қоңалыпсеміреді. СондықтанБордақылауғақойылған мал бақылаудаболуықажет
-
2.1.ІРІ ҚАРАНЫ БОРДАҚЫЛАУ Тана-торпақтыәдеттетәулігінеіріазықпен 3 рет, ал шырындыазықпен 2 ретазықтандырғанжөн: алдыменжемсалып, соданкейіншырындыазықтар, артынаніріазықтарсалады. Біржасқадейінгімалғатамыржемістілердітурапбергенжөн. Ұрықтандырылғанқұнажындардыңкүтімінкүшейтіп, олардыңсалмаққосуыазайып, аза бастаса, буаздырыныңсоңғы 3 айында 1—3 ретқұнарлыжемқосыпазықтаңдырады.
-
ІІ.Шошқалардыбордақылау Шошқашаруашылығындаеттікбағыттажасшошқалардабордақылау, оныңішіндебеконды (қақтаптұздауғаарналған) семіртужәнеірішошқалардымайланғаншабордақылауболыпекігебөлінеді. Бордақылаушошқашаруашылығындаетөндірудегісоңғы процесс болыпсаналады. Бордақылауғажасшошқалардыжәнебракқа (жарамсызға) шығарылғанүлкенмалдардықояды. Бордақылауғажасшошқаларды 2,5-3 айлықжасынан, тірісалмағы 25-30 кг жеткенде 20-25 бастантоптапжәнетоптағышоқалардыңсалмақтарыныңалшақайырмасы 3 кг аспайтындайбіріктіріпстаноктардаұстайда. Оларды 25 бастантоптаукезіндебірстанокта 3 аналықшошқаныңұясынаніріктепенесіненайырғанторайларжиналады. Топтағанжасшошқалардыңсанынәртүрлібірнешеұяларданжиыпұлғайтуолардыңараларындаталастудырып, бірін-біріығыстырып, азықтаншектеп, азықтыңсіңуінебөгетжасайды да, өсіп-жетілуден кем қалуынаапарыпсоғады. Еңжоғарғыбордақылаукөрсеткіштерібірұядан (станоктан) бөлініпалынғанжасторайлардыжекелепұстағанкезіндеалынады. Ондайтәсілдібордақылаукезіндежасторайлардыбірстаноктанекіншісінеауыстыру, олардыңбірбіріменүйлесуі, азықжеугеүйренуіжәнежаңажағдайғақалыптасуыоңайлап, малдарда стресс тумайды. Құнарлыазықтарменкөректендіріп, бордақылаукезіндеқалыптыжағдайтудырып, күтіп-баққандажасшошқалардыңтәуліктіксалмаққосуыжоғарыболып (700-1000 г) шығады. Бордақылаукезіндеазықтыңқұнарлылығынабағабереотырып, ондағыаминқышқылдарыныңрациондағымөлшерінанықтап, көңілді аса лизин қышқылынабөліп, оныңжетіспеушілігінрационғабалық, етжәнесүйекұндарын, бұршақтытұқымдыөсімдіктердіңшөпұндарынжәнеарнайысинтетикалық (жасанды) жолменалынғанлизиндіқосыпқалыптауқажет
-
2.3. ЖЫЛҚЫ БОРДАҚЫЛАУ Жылқыныәдеттекүзде( қыстабордақылайды, ал кейдедербесшаруашылықиелеріөзқажеттерінеқарайжаздыңекіншіжартысында да, қараша-желтоқсанайларында ,да бордақылаула-рынаболады. Жылқыныжылдыңжылыкезіндетөбесіашыққорада, қыстажылқықоралардабордақылайды. Кейдедербесшарушылықиелерініңжеке-жекебордақыламай, бірнешеүйбірігіпбордақылауына да болады. жылқыбордақылайтынқорадаені 0,7—1,0 метр, те-реңдігі 30—40 сантиметр үнемітұзтұратынастау, жемсалатыноттықболады. Біржылқығаастаушаоттықтапкемінде 0,6 метрденорынтиетін болу керек. Жылқыныңоттықтыңекіжағынанбірдейтұруымүмкін, сондықтанондайдаәрбірмалға 0.4—0,5 метрдейорынбөлінеді. Бордақылайтынжерде су құятыннауаболуыкерек. Осы науаға су құйып, бордақыдағыжылқыныкүнінеүшретсуаруқажет. Жылқыныөтеқысқамөрзімішінде, әрікеткенде 35—55 күнішіндежеделбордақылаукерек. Оныңтірілейсалмағыныңәрбір 100 килограмынашаққандарационында 2,5—3,0 азықөлшеміболуғатиіс. Жасжылқы мен қоңдылығыортадантөменжылқыра-ционьщдағыәрбіразықөлшеміндекемінде 100—110 грамнансі-ңімді протеин болу керек. Бұләсіресебордақылаудыңалғашқыкезінде, мал организміне белок көпқажетболатыншақтаөте пай-далыболады
-
Жылқыныбордақылағанда сабан, арпа, жүгері, сұлыжәнебасқажемазықтарқажет. Құнарлыазық пен сабанғажемараластырукерек. Соныменбіргежемтұрғанбөлмежылыболуғатиіс. Әйтпесежемүсіпкетеді де малғаешқандайжұғымыболмайды. Бордақыдағыжылқығапішенкүнінеекірет: ертеңгіліктежәнекешкілікте (суарғанғадейін), жемкүнінеүшретберіледі. Жылқыұшасыныңсеміздігінқазысыныңқалыңдығынақарайбілугеболады. Жылқыныңәртүрлітұқымымайды да әртүрліжинайды. Бордақылағандақазақтың жабы типтесжылқысы мен оғанжақынтұқымжылқыларымайдықұрсағына, жаясына, жалына, ал будандар, әсіресеқазақыбиеніжелгішжәнеауыржүктартатынЖылқытұқымыныңайғырларыменөндірістікбудандастыруданалынғанбудандармайдыішіне, сұрпыетінежинайды.
-
2.4. Қойды бордақылау. Қойды бордақылау, әсіресе жас еркек тоқтылар мен қозыларды бордақылау қой етінің сапасын жақсартудың, өндірісін жоғарылатудың мал қоры болып табылады. Қо«й етін молайтудың аса маңызды көзі-мал бағудың технологиясын жетілдіру, оларды жайылымда семірту, жедел бордақылау. Ересек қойды бордақылау үшін бракқа шығарылған саулықтарды пайдаланылады. Оларды негізінен жайып семіртеді. Ересек қойды бордақылау 2-3 айдан аспауы керек. Жем азықтарының ішінен сүйсініп жейтіні жүгері, арпа, күнжара мен шрот, бұршақ тұқымдас дәнді азықтар. Қойды жасына қарай бордақылайды. Бордақылаудағы отарларды ертеңгі салқын мен сағат 5-тен 10-11-ге дейін жайып, суарып, 11-12-ден бастап 16-17-ге дейін желдетілген биіктеу жерде,мүмкіндігінше көлеңкеде күйістетіп, кешкі салқынмен 16-17-ден 21-22-ге дейін суарып жаяды.
-
Байырғыәдіс Біркездеқазақхалқыныңөзіндік мал бағужүйесіқалыптасқаныбелгілі. Үшжүзтүгелдей, қысбойымалдыңжағдайыменСырдыңарғыбетінде, оңтүстігіндеотырадыекен. Сосынкөктемдедарияныңмұзытүспейтұрып, малменсолтүстіккеқарайөтетінболған. Қардыңеруіменілгеріқарайқозғалабереді. Арадашамалыкүндерөткендеқоңырбасшөпкөтеріледі. Ал қоңырбасшөптіңқоректілігі — бидайменбірдей. Бірақолұзақтұрмайды, біржеті-он күндекүйіпкетеді. Бұлайшажайыпбағатынмалдамалшыныңеңбегіненөзгешығынжоқ. Қоратұрғызбаған, шөпшауып, мал азығындайындамаған. Бертінде Мал бағудыңбұлатамзаманғыдәстүріөзгеріп, келе-келеодангөріжетілгенекіншіәдісіорнықты, мал жартылайжайыпбағылатынболды. Яғнижылдыңжылымаусымдарында мал жайылымдабағылып, қыста (тебінгетүсетінжылқытүлігіненбасқасы) қолғақарайды. Алдын ала, жазайларындақыстақолғақарайтынмалғажеткіліктіпішен, жемдайындалады. 2.5. Жайып бағу.
-
Бірден-бір арзан және ең бағалы қорек жайылымдағы қорек болып табылады. Жайлауда ұсталатын мал өнімдерін екінші туынды өнім деп есептеу керек. Бірінші өнім- жайылымның өзі. Ең арзан қой еті табиғижайылымда жайылып семірткенде өндіріледі. Жаздың ортасына дейін ісектерді, екінші жартысынан бракқа шығарылған саулықтар және еркек тоқтыларды жайып семіртеді. Сиыр етін өндірудің бұл әдісі пайдалануға, ет өнімділігін арттырып, жайылымдарды тиімді пайдалануға, жем-шөппен еңбек шығымдылығын төмендетуге мүмкіндік береді. Малдарды жайылымда жайып,семірту толыққанды, арзан ғана емес, сонымен қатар экологиялық таза және құнды ет өндіруге мүмкіндік береді.
-
Атырау мемлекеттік университеті жанынан ашылған «Биотехнология» зертхана меңгерушісі ұсынған «Algovit» жемдік қоспасы. Мал азықтықақуызқорынмолайтудыңмаңыздырезервтерініңбірі - біржасушалыжасылбалдырларды (хлорелла биомассасы) пайдалану. Балдырларбарлықмалдарғаарналғанәмбебапжем. Оныңқұрамында: ақуыз 55 пайызғадейін, көмірсулар 37 пайыз, майлар 7 пайызболады. Соныменқатармакроэлементтерге де өте бай. Онда йод, радий, бром, мышьяк, калий, кобальт, фосфор жәнебасқажануарлардыңтіршілігіүшінерекшемаңыздыкөптегенэлементтер бар. Мал мен құсқахлорелланысұйық, паста жәнеқұрғақұнтақтүріндеберугеболады. Хлорелланысұйықтүріндеқолданудыңпайдасызор. Себебі, мал балдырдыңбиомассасыменбіргеқорытылыпүлгермегендәрумендерді, макроэлементтер мен микроэлементтерді, минералдықтұздардықосымшақоректікзаттаресебіндетиімдіпайдаланады.Ауылшаруашылықмалдарына «AlgoVit» жемдікқоспамөлшері: төлдерге 0,3-0,5 л, ересекмалдарға 1,0-1,1 л. Дайындалған хлорелла сұйықтығыныңәсерінзерттеумақсатындаақбастұқымды 18 айлықөгіздердіекітопқа: 5 бас өгіздібақылауға, 5 бас өгіздітәжірибегебөлген. Бақылауғаалынғаніріқараларғатәулігіне 12 келіжоңышқашөбі, 3 келіқұрамажемберілсе, тәжірибегеалынғанмалдарғакүнделіктірационғақоса 12 литр хлорелла сұйықтығыберілген. Тәжірибе 60 күнгесозылған. Нәтижесінде, хлорелла сұйықтығыныңәсерінентәжірибегеалынғанөгіздерсалмағы 40 пайызғажуықартты.
-
ІІІ. Қорытынды. Малдың төлдерін етке өсіру және етке дайындаудың тиімді, заманауи технологияларын орынды пайдалану, қаржылай шығындарды үнемдей отырып, етті мал тұқымдарына ғана тән биологиялық қасиеттерді толығымен пайдалану арқылы ет өндірудің тиімділігін арттыруға болады. Ет өндіру өндірісіне қарқынды технологияларды еенгізу 18-20 айлық жастағы малдан қоңдылығы жоғары сойыс малын алуға, ал пішпелерді соңғы екі айында қарқынды бордақылауға қойып, байлауда-жайылымда бағу жүйесі арқылы күтіп-бағып, 20-22 айлық жастарында, жоғары қоңдылықпен сойысқа жіберуге мүмкіндік береді. Еттің сапасы бойынша ең құнды малдарға ұшасы мен таза еттің шығымы жоғары, құнарлы заттардың байланысы жақсы сойыс малдар жатады. Сол себепті малдың төлдерін етке тапсыру үшін өсіру кезеңінде ең негізгі мақсат – қысқа мерзім ішінде малды бордақылау және жайып бағу арқылы тірідей салмағын жылдам арттырып, тез қоң жинай алатын мал өсіру. Ағзасы үдемелі өсіп келе жатқан жас төлдерді құнарлы, толық құнды азықтармен азықтандыру мәселесін дұрыс ұйымдастыру арқылы, келешекте өнімділігінің сапасы мен сандық көрсеткіштері жоғары сойыс малын өсіре аламыз.
-
Назарларыңызға рахмет!!!
Нет комментариев для данной презентации
Помогите другим пользователям — будьте первым, кто поделится своим мнением об этой презентации.