Презентация на тему "Сугыш урлаган балачак"

Содержание

• 
  Слайд 1

  Сугышурлаганбалачак.

  ТР Арча районы Субаш-Аты башлангыч мәктәбе укытучысы Нәгыймова Роза Рәгать кызы 2011-2012

• 
  Слайд 2
  

  Авыр булды безнең балачак та Яшьлекләр дә җиңел булмады. Без бит сугыш чоры балалары- Бәхетебезне сугыш урлады.

• 
  Слайд 3

  «Шинельсезсолдатлар»

  ВакыйфНуруллин

• 
  Слайд 4
  

  ВакыйфНуруллин 1935 елның 1 маендаТатарстанның Балык Бистәсе районы ЮгарыӘшнәкавылындатуа. АныңбалачагыБөекВатансугышыелларына туры килә. Башлангычмәктәпнебетергәч, ул 1ел колхоздаэшли, аннануртамәктәпнетәмамлый. Армиядәхезмәтитә. Казан дәүләтуниверситетынбетерә. 1964-1966 еллардаүзенеңберенчекүләмлеәсәрен - «Шинельсезсолдатлар» исемлеповестеняза. Яшүсмермалайныңтабигый, самими кичерешләреашасугышчорыавылыныңдраматиквакыйгаларынсурәтләгәнповестьныукучыларһәмәдәбитәнкыйтьҗылыкаршылый.

• 
  Слайд 5
  

  «…СугышныңберенчекөнеРавилләр бала-чагыныңсоңгыкөнебулыпчыга. Моңарчыүзишләребеләнтәгәрмәчтәгәрәтеп, таяккаатланып «ат-ат» уйнапйөргән 10яшьлек ваемсызмалайөченрәхәттормышбетеп,авыркөннэр, борчулытөннәрбашлана. - Сугышчыгыпкүптәүтми, яңагынаәтисеүлеп, ярым ятим калган малайныңабыйсыИскәндәрфронткакитә. Әнисен окоп казыргаҗибәрәләр.»

• 
  Слайд 6
  

  Укыйсым бик килә дә бит. “...Әни мине укытырга теләмәде. Түләүләребез дә бик күп бит әле.Әнә кичә үзең күрдең ләбаса: “Шушы айда тиешле итегезне түләп бетермәсәгез, бозавыгызны алып чыгабыз”, - диделәр ич.- Бер сарыкны илттек бит инде, әни, - дидем мин, әле һаман түләү бетмәгәнгә гаҗәпләнеп.-Бер сарык кына җитми шул, балам, кырык кило кирәк бит! Менә шуңа әйтәм мин сиңа, укыма дип. Икәүләп эшләсәк, калхуз икмәк бирсә, шуны сатып түләрбез итне. Әтү, син дә эшләмәсәң, бозауны да алып китәрләр. Сугыш бит ул, улым, сугыш! Сау булсаң, сугыш беткәч укырсың, балам... Бик укыйсым килсә дә, әнигә каршы килмәдем. Рас ул укыма ди икән, димәк, белеп әйтә, бүтән чара калмаганга, ярдәм итәр кешесе булмаганга әйтә... Тик акыл белән әни яклы булып, аныңча эшләп йөрсәм дә,иртә-кичләрен мәктәп яныннан үткән чакларда күңел һаман шунда тарта...”

• 
  Слайд 7
  

  Киез итек киеп йөрү – иң зур хыял.“...Киез итек киеп йөрү турында хыялланырга да курка идем мин, чөнки сарыкларыбыз инде күптән беткән иде безнең. Әмма кырык өченче ел башында Мәдинә апамине итекле итте. Кышкы каникулга әтиләре янына кайткан җиреннән, белмим ничек юнәткәндер, бик яхшылап олтан салынган бер пар киез итек алып килде ул миңа. Алгарак китеп булса да әйтим, мин ул итекләрне, ел саен олтанын яңарта-яңарта, кырык җиденче елда тикле киеп йөрдем. Юк,гади генә кеше түгелдер ул укытучы Мәдинә апа, изге җандыр ул...”

• 
  Слайд 8
  

  Бүгенгә генә түзәм дә... “...Ул чорларда мин ат кудым. Безнең колхозда трактор фәлән юк, игенне дә алты ат көче белән эшли торган машина белән сугалар. Шул алты атның икесен мин куам. Без, өч малай(алар миннән олылар), иртәнге алтыдан кичке тугызга кадәр бер түгәрәк өчендә әйләнәбез. Барабан туктаусыз үкереп, авызына Хәбир бабай тараткалап тыккан көлтәләрне йотып тора, хатын-кызлар кайсы саламын селки, кайберләре арышын, бодаен, кыскасы, нәрсә сугылса – шуны җилгәрүчеләргә тырма белән эшереп илтеп тора. Бик арыган минутларда мин машинаның ватылуын тели идем. Ә ул, үч иткәндәй, тагын да шәбрәк үкереп эшли башлый. Шундый көннәрне үз-үземә: “Бүгенгә генә түзәм дә, иртәгә үтерсәләр дә чыкмыйм ат куарга. Әнә минем шикелле малайлар рәхәтләнеп уйнап йөриләр”,-дим. Ә иртән, төнлә йоклап ял иткәннән соң, тагын кәнүшнигә менәм...”

• 
  Слайд 9
  

  Булыр, әни! Мин хәзер зур бит инде. “...Әни! Иртәгәдән мин эшли башлыйм! Самат абыйдан сорадым. Ул Мәүлиха апа атларын җигәргә кушты. Әни, барам, яме, ачуланма,яме! -Әй,улым,улым! – диде әни. – Бик яшь син. Әлеяңаунберенчеяшькиттеичсиңа. Көннәр буе атартыннанйөгерервакытыңтүгелләбаса! Синеңтүгел, олыларның да җелегенсуыраторганэшич ул.Мин язгычәчүбеткәнчетырмадайөрдем. Күрәсең, олылардан ким эшләмәгәнмен – чәчүбеткәннеңикенчекөнендә колхоз идарәсетарафыннанбүләкләнүчеләрарасында минем исемдә бар иде. Яхшыэшләвемөченмактый-мактый, Саматабыйүзкулыбеләнмиңаситсыбирде. Бикярапкуйды ул. Күлмәгемтузып, менәбетә, менәтәмамтөшеп кала дип курка-курка гынайөргәнчактакулыбызгаэләккәншулситсыданбикәйбәтләпберкүлмәк, кыскабулса да берыштантегепбирдеәни…»

• 
  Слайд 10
  

  Ике көн эчендә алты мәет.Безнең ризык – элмә каерысы да юкә кабыгы. Көненә бер мәртәбә бер уч арыш ярмасыннан пешерелгән аш эләгә. Безнең бәхеткә яз иртә килде. Черек бәрәңге җыелып беткәч, халык узган елда коелып калган башакны җыярга ябырылды. Без дә, башагыннан аерып җлгәргәннән соң, бер чиләккә якын ризык җыйдык. Әмма ике көн эчендә безнең кечкенә генә авылдан алты кеше вафат булды. Теге кар астында кышлаган башак бодаен ашап агуланганнар икән.

• 
  Слайд 11
  

  Иң авыр чор.Иң авыр чор: базлар – бәрәңгесез,Ә игеннәр әле – серкәдә.Керосин һәм шырпы алырлык та,Акча дигәне юк кесәдә.Алабуга, кузгалак, кычыткан,Сөттә пешкән авыл ашында,Киемнәрдән бет яңгыры яуды,Кыздырганда мунча ташында.Бүлештегез кайгы – хәсрәтләрне Кич утырып, калын төннәрен.Ир-атларның укып фронтлардан Килгән яхшы – яман хәбәрен.

• 
  Слайд 12
  

  Буыннарның көмеш чылбырынӨзмәс өчен килдек дөньяга.Моңлы булып үстек, тирә-якларКайгы–хәсрәт белән тулганга.

• 
  Слайд 13

  Сугыш чоры төшләремә керә, әле дә куркып уянам.

• 
  Слайд 14

  Файдаланган әдәбият:

  Даутов Р. Н., Гамбәров Н. Г. Балачак әдипләре – Казан: мәгариф, 2005. – 335 б. Нуруллин В.Н. Шинельсезсолдатлар. – Казан:Тат.кит.нәшр.,1989-255б. Сафин Р. Әллә ниләр бирер идем.// Сөембикә.-2004-№3-Б11.