Содержание
-
Жердің даму тарихы:1.Жердің ғаламшарлық даму кезеңі (Жер 4,5-4,6 млрд жыл бұрын пайда болған. Осы кезден басталатын тарихы)2.Жердің геологиялық даму кезеңі (жер қыртысының алғаш қалыптаса бастау сәтінен қазіргі кезге дейін уақыт аралығын қамтиды)
-
-
Эволюциялықпроцестіңболғандығынертедегітіршілікжайлығылым — палеонтология көзалдымызғаелестетеді. Палеонтолог ғалымдаргеологиялықзамандардажерқабатындағытасқаайналыпсақталыпкалғанорганизмдердіңкаңқақалдықтарынзерттейді. СондықтангеологиялыққабаттарЖертарихыныңшежіресіболыпсаналады. Қазбақалдықтар мен тау жыныстарықабатыныңжасынайыруүшін геохронология әдісіколданылады. Әрбіргеологиялықзаманныңөзінетәнөсімдіктері мен жануарларыныңқалдықтарынанықтауүшін, қабаттардыңорналасутәртібініңнұсқасынжасайды. Жердіңертедегіқабатыныңжасынайыруүшінрадиоактивтіизотоптардыпайдаланады. Ғалымдарорганизмдердіңпайда болу реттілігінжәнежерқыртысықабаттарыныңжасынажыратып, ғаламшартарихыныңхронологиясын (тарихиоқиғаныңуақытынбелгілеу), тіршіліктіңтарихидамуынсипаттапжазады.
-
Жертарихыныңшежіресі Жертарихы (ұзақуақытаралығы) — заманға, заман — кезеңге, кезең—дәуірге, дәуір—ғасырғабөлінеді. Заманныңаттары: Криптозой 1. Архей — ежелгізаман 2. Протерозой — алғашқытіршілік Фанерозой 3. Палеозой — ертедегітіршілік 4. Мезозой — ортадағытіршілік 5. Кайнозой — жаңаөмір
-
Архей Архей заманындааспандытүнергенқарабұлтқаптап, найзағайжарқылдап, жанартауларатқылаған. Ауада оттек болмаған, көмірқышқылгазыныңкөптігітіршіліккеқолайсызболған. Миллиондағанжылдарөткендежылы суда мембранасы мен ядросыжоқтірінәруыздыңтүйірлері, іркілдектамшыларпайдаболып, суда ерігенорганикалықзаттардыбүкілденесіменсіңіребастаған. Осылайшаалғашқытіріорганизмдер — гетеротрофтар (дайынорганикалыққосылыстарменқоректенушілер) пайдаболған. Канада, Аустралия, Африка, Орал, Сібірдентабылғанбағанатәріздіәктітүзілістерстроматолиттер (ертедегішөгіндіжыныстар) көк-жасылбалдырлар мен бактериялардыңәрекетіекендігіанықталған. Көк-жасылбалдыр Архей заманындатіршілікеткен Көк-жасылбалдырлар мен бактериялар архей заманындатіршілікеткен. Көк-жасылбалдырлар мен бактериялардаоқшауланған ядро болмаса да көбеюгеқабілеттіболған. Жербетіндегітіршілікэволюциясында фотосинтез процесініңрөліөтезор, өйткені фотосинтез органикалықдүниеніңжануарларжәнеөсімдіктердепбөлінуінесебепшіболды. Еңалғашқыфотосинтездеушіорганизмдерпрокариоттар — көк-жасылбалдырларболды. Ауағамұхиттан бос оттек бөлінебастады. Тірітабиғатэволюциясындағыбасты ароморфоз (күрделіөзгеріс) фотосинтез процесініңжүруіментығызбайланысты. Архей заманыныңсоңындашоғырлы (колониялы) балдырлардыңтіршілікеткендігінеАустралия мен Африка құрлығынантасқаайналғанолардыңқалдықтарыныңтабылғаныдәлел бола алады. Архей мен протерозой заманыныңауысатынкезеңіндеекііріэволюциялықөзгерісболғандығыанықталды. 1. Жыныстықжолменкөбеюпроцесініңпайдаболуы. 2. Көпжасушалыорганизмдердіңпайдаболуы. Көпжасушалылардыңбіртобы — белгілібірорынғабекініптіршілікетугебейімделіп, губка тектесорганизмдергеайналды. Олардыңекіншітобы — кірпікшелерініңкөмегіменкозғалып, оларданжалпаққұрттарпайдаболды; үшіншіеркінжүзіптіршілікететін, ауызқуысы бар организмдертобынан — ішекқуыстыларкеліпшықты.
-
Геологиялық жыл санау және геохронологиялық кесте
-
Көк жасыл балдыр
-
Протерозой Қандауырша Протерозой заманындатіршілікеткен — Жердіңтарихидамуындағыеңұзаққасозылғанзаман. Архейдепайдаболғанпрокариоттар — көк-жасылбалдырларжәнебактерияларменқатарбіржасушалыжасылбалдырларпайдаболды. Бұларнағызэукариоттыорганизмдерболыпсаналады.Протерозойзаманындатіршілікеткенорганизмдердіңбасымкөпшілігі — теңізішекқуыстылары, буылтыққұрттар, ұлуларболды. Бұлзаманныңсоңындахордалыларпайдаболды. Олардыңбірөкіліқандауырша (ланцетник) осы күнгедейінтіршілікетеді. Протерозой заманындағыхордалылардыңпайдаболуыеңіріароморофоздыққұбылыс, өйткеніароморфоздыңерекшеліктері: бұлшықеттерібекінуүшінтірекболатынхорданыңпайдаболуы; түтіктәріздіорталықжүйкежүйесініңболуыжануарлардыңбелсенділікқабілетінарттырады; суда тынысалатынжелбезектіңдамуы. Бұлкүрделіароморфоздықбелгілерхордалылардыңжаңакластарыныңпайдаболуынасебепшіболды. Протерозой заманындатабылғанжыныстардан фотосинтез процесініңнәтижесінде су мен атмосферадаоттектіңкөпжиналғандығыанықталды. Бактериялар мен біржасушалыбалдырлардыңтіршілікәрекетінен су жағалауларындатопырақтүзілупроцестерібайқалабастады.
-
қандауырша
-
Палеозой заманы — 6 кезеңнентұрады: кембрий, ордовик, силур, девон, тac көмір, пермь.
-
Кембрий кезеңі Кембрий (организмдердіңқалдығыалғаштабылғанжердіңаты) кезеңі. Бұлкезеңдетопырақболмағандықтантіршілік, негізінен, сулыортададамыды. Өсімдіктерденжасылдиатомды, алтын түстібалдырлартеңіздердееркінжүзіп, ал қызыл, қоңырбалдырлартеңізтүбінебекініптіршілікеткен. Кембрийдің бас кезіндеқұрлықтаншайылғантұздартеңізсуыныңтұздылығынарттырып, әсіресетеңізде кальций, магний тұздарыныңмөлшерікөбейебастаған. Мұндайминералдытұздардытеңізжануарларыденесінееркінсіңіреді. трилобиттерКембрий кезеңіндетіршілікеткен Бұлкезеңдебуынаяқтылардыңертедегіөкілі (осы күнгіқұрлықтакездесетінесекқұртқаұқсас) — трилобиттерпайдаболды. Оныңденесіхитинді-сауытты, 40—50 бунаққабөлінген, теңізтүбіндежорғалапжүріптіршілікеткен. Кембрийде — губкалардыңтүрлері, маржандар, ұлулар, теңізлилиясы, кейініректетеңізкірпісіпайдаболды. Сондықтан да кембрийді — омыртқасыздардың даму кезеңідепатайды.
-
трилобиттер
-
Ордовиккезеңі Ордовик(қазбақалдықтартабылғанжердімекендегентайпалардыңаты) кезеңі. Бұлкезеңдетеңіздекоңыр, кызылбалдырлар, трилобиттертіршіліктерінжалғастырыпдамиберді. БауыраяқтыұлуларОрдовиккезеңіндетіршілікеткен Қазіргісегізаяқ, кальмарлардыңтуысыалғашқыбасаяқтыұлуларпайдаболды, соныменбіргеиықаяқты, бауыраяқтыұлулар да таралабастады. БасаяқтыұлуларОрдовиккезеңіндетіршілікеткен Тұщы су жағалауларындаөсетінспоралыөсімдік — псилофиттерөсебастады. Геологиялыққабаттарданқазіргіминогалардың, миксиндердіңарғытегіболыпсаналатынжақсүйексізомыртқалылардыңқаңкақалдықтарытабылды.
-
Бауыраяқты және басаяқты ұлулар
-
Силур кезеңі Силур (тайпаныңатауы) кезеңі. Бұлкезеңде тау түзілупроцесіқарқындыболғандықтанқұрлықтыңкөлеміартты, еңалғашқыомыртқалыларпайдаболды. Буынаяқтыларданұзындығы 2 метргежететін 6 жұпаяғы бар, оныңауызайналасынаорналасқанеңалдыңғыжұбы, қорегінұстапұсақтауүшінқысқышқаайналғаналыпқұршаяндартіршілікетебастады. Силурдаішкіқаңқасышеміршекті, денесісүйектісауытпенқапталғаналғашқыомыртқалыжануарлар — сауыттыбалықтарпайдаболды. Олардыңжұпжүзбеқанаттарыболмағандықтан су түбіндежатыптіршілікетті. Олар тек пішініжағынанбалыққаұқсағаныменшынмәніндежақсүйексіздер (дөңгелекауыздылар) класынажатқан. Өтебаяуқозғалуы ары қарайдамуынамүмкіндікбермейбірте-біртежойылды. Миногалар Осы күнідөңгелекауыздылар — миногалар мен миксиндерсолсауыттыбалықтардыңжақынтуысыболыпсаналады. Судыңазайыптаяздануынанеңалғашқұрлыққашыққанөсімдік — псилофиттердіңқұрылысыкөпжасушалыжасылбалдырларғаұқсасболған, олардыңнағызжапырақтарыболмаған. Оларжіңішкежіптәріздіөскіншелеріарқылытопыраққабекініп, су мен минералдытұздардысіңірген. Өсімдіктердіңқұрлықкашығуы, эволюцияныңеңнегізгікүрделіөзгеріскезеңіболды. Бактериялар мен көк-жасылбалдырлардыңәрекетіненқұрлықтапсилофиттерқорекқорыналатынбиогендіқабат — топырақтүзілебастады. Еңалғашқұрлықтапсилофиттерменқатарөрмекшітектесбуынаяқтылар да тіршілікетебастады.
-
миногалалар
-
Девон кезеңі Девон кезеңінОңтүстікАнглияның Девоншир графтықатағыныңқұрметіменатаған. Девон кезеңін — балықтаркезеңідеп те атайды. Бұлкезеңдетеңіздіңкөлеміазайып, ауарайықұрғап, шөлді-шөлейттіжерлеркөбейетүсті. Акула Теңіздердешеміршекті (осы күнгіакулалар, тұтасжүзбеқанаттылар, химералар) жәнесүйектібалықтарпайдаболды. Жүзбеқанаттарыныңқұрылысынақарайсүйектібалықтарсәулеқанаттылар (жүзбеқанаттарыжелпеуіштәрізді) жәнесаусаққанаттылар (жүзбеқанаттарысаусаққаұқсайды) депбөлінді. Саусаққанаттыбалықтардыңжүзбеқанаттарыеттіәріқысқа, олар: 2 көкірек, 2 құрсақжүзбеқанаттарыныңкөмегіменжүзіпқанақоймай, суықұрғайбастағанкөлдерден су іздепжорғалапжүруге де бейімделген. Тымтаязданыпкеткенсулардаоларатмосфералықауаментынысалуғабейімделебастады. Оларқантамырларыменторланғанторсылдағыарқылытынысалды. Жұпжүзбеқанаттарыбіртіндепжүругекөбірекикемделіп 5 саусақтыаяққа, ал торсылдағыөзгеріпөкпегеайналған. Көпкедейінсаусаққанаттыбалықтардыпалеозойдыңсоңғыкезеніндежойылыпкеткендепкелгенеді. Бірақ 1938 жылыОңтүстікАфриканыңмұражайынаұзындығы 1,5 метр, салмағы 50 кг балықтапсырылған. Ғалымдар латимерия бұдан 300 млн жылбұрынпайдаболғандепесептейді. Латимерияныңденекұрылысындақосмекенділердің, басқа да омыртқалыжануарлардың (5 саусақтыаяқтары) белгілерісақталған. стегоцефалдар Девон кезеңіндеқұрлыққашыққан Девонныңсоңындасаусаққанаттыбалықтарданалғашқықосмекенділер — стегоцефалдаркұрлыққашыққан. Девон кезеңіндеөсімдіктерден—споралықырықбуындар, плаундар, қырықжапырақтарпайдаболды. Тұқымдықырықжапырақтаркөптептаралабастады. Құрлықтағыжасылөсімдіктерауаныоттекпенбайытыпәріжануарлардықорекпен де камтамасызетті.
-
акула
-
Таскөміркезеңі Таскөміркезеңі — жердетаскөмірдіңқалыңқабатыболғандықтансолайаталған. Бұлкезеңдеауарайыылғалды, жылыболып, батпақтыжерлердіңкөлемі арта бастады. Биіктігі 30—40 м ені 1-2 м ағаштектесплаундар-лепидодендрон мен сигиллярия, каламиттерқалыңорманболыпөскен. Таскөмірдің орта кезіндежербетіндеөсімдіктеркеңінентаралды. Тұқымдықырықжапырақтарданашықтұқымдылартаралып, эволюциядаөсімдіктердіңтұқымменкөбеюжолыпайдаболды. Девонныңсоңындапайдаболғанстегоцефалдар (сауытбастықосмекенділер) кеңтаралабастады. Стегоцефалдардыңденепішініқазіргітритондар мен саламандраларғаұқсағанәріоларуылдырықшашыпкөбейген. Олардыңитшабақтары суда дамығанәріжелбезекпентынысалғандықтанқосмекенділердіңдамуы осы күнгедейінсументікелейбайланысты.
-
стегоцефалдар
-
Пермь кезеңіПермькезеңініңатысолкезеңнің тау жыныстарытабылғанқаланыңатыменаталған. Пермь кезеңінде тау сілемдерітүзіліп, құрлықтыңкөлемініңұлғаюыауарайыныңөзгеруіне де әсеретті. Экватордаылғалдытропиктік, одансолтүстіккеқарайыстықәріқұрғакауарайыболғандықтан, батпақты, ылғалдыжердеөскенормандар, кырықбуындар, қырықжапырақтар, плаундарбіртіндепазайыпжойылды. Олардыңорнынтұқымдыөсімдіктербасты. Еңалғашқытұқымдыөсімдіктер — ашықтұқымдыларболды. Жануарлардүниесінде де едәуірөзгерістербайқалды. Трилобиттер, палеозой маржандары, құрғақауарайынатөзеалмағанқосмекенділер де жойылды. Тритон Тек бақа, құрбақа, тритон, саламандра, аяқсызкосмекенділерғанасақталыпқалды. Жойылғанқосмекенділердіңорнынақұрлықкажақсыбейімделгентерісімүйіздіқабыршақпеннемесе сырты қаттыкабықпенқапталған, сарыуызға бай жұмыртқасалыпкөбеюгебейімделген, тынысалуы, қанайналымыжақсыжетілгенбауырыменжорғалаушыларпайдаболды. Оларжербетінекеңтаралабастады. Бауырыменжорғалаушылардыңішіндеқосмекенділер мен бауырыменжорғалаушылардыңаралықформасыұзындығы 25 см, денесікесірткеге, басы бақағаұқсағанбалықпенқоректенетінбақакесірткелертіршілікетті.
-
тритон
-
Мезозой заманы 3 кезеңнентұрады: триас, юра, бор.
-
Триас кезеңі Триас — ("үш" дегенсаннаншыққан) ОңтүстікГерманиядантабылғанпермькезеңініңүстіңгіжағындағықабаттардыңсанынабайланыстыкойылғанатау. Мезозой заманынбауырыменжорғалаушылар мен ашықтұқымдыөсімдіктердіңзаманыдеп те атайды. Өсімдіктерден — алыпқырықжапырақтар, ағаштектесқырықбуындар мен плаундарбіржолажойылып, ашықтұқымдыөсімдіктеркеңтаралды. Динозаврлар Триас кезеңіндекеңінентаралды Бауырыменжорғалаушылар — динозаврлар, ихтиозаврлар, тасбақалар, ертедегіқолтырауындар, т.б. түрлерікеңінентаралды. Ұзындығы (денетұрқы) 10—12 м денесініңсыртындамүйіздіқабыршықтарыжоқ, тұмсығыдельфинге, тісіқолтырауынға, басы кесірткеге, жүзбеқанаттарыкитке, құйрығыбалыққаұқсағанихтиозаврлартеңіздердемекендеген. Ихтиозаврлар Триас кезеңіндетеңіздердемекендеген Бірақоларөкпементынысалған. Ихтиозаврлардыңұрпақтарыаналығыныңденесіненжұмыртқаныжарыпсыртқатірідейтуылған. Қазбадантабылған ихтиозавр қаңқасыныңішінен "ұрпақтарының" қаңқасышыққан. Гаттериялар Триас кезеңіненберіқарайтасбақалар мен гаттериялартіршілікетіпкеледі. ЖаңаЗеландияныңаралдарындаказіргікездетаралған гаттерия нағыз "тіріқазба" болыпсаналады. Соңғы 200 млн жылда гаттерия шамалығанаөзгерген. Оныңататегіндеболған бас сүйегініңқақпағындағыүшіншітөбекөзіәлікүнгедейінсақталған. Осы күнгібауырыменжорғалаушылардыңішіненешкіемер мен батбаткесірткелерде де үшіншікөздіңқалдығы бар. Бауырыменжорғалаушылардыңқұрылымдеңгейікүрделенгенімен, бірақолардыңденетемпературасыныңтұрақсыздығыбайқалады.
-
Динозаврлар, ихтиозаврлар, брахиозаврлар
-
Юра кезеңіЮракезеңі — Франция мен Швейцарияныңшекарасындаорналасқанқаланыңатыменаталады. Бұлкезеңді — динозаврлар (корқыныштыкесірткелер) кезеңідепатайды. Бұлкезендеауада да, теңізде де құрлықта да бауырыменжорғалаушыларкеңінентарады. Қазіргікездеертедетіршілікеткендинозаврлардың 250 түрібелгіліболыпотыр. Брахиозаврлар Динозаврлардыңішіндеденесіірі, басы кішкене, мойны мен кұйрығыұзын, денетұрқы 30 м, салмағы 50 т алыпбрахиозаврлартіршілікеткен. Юра кезеңіндежәндіктердіңтүрлері де көптаралдыжәнеалғашқықұс — археоптерикс пайдаболды. Археоптерикс - Юра кезеңіндегіпайдаболғаналғашқықұс Археоптерикстің басы кесірткеніңбасынаұқсаған, денесімүйіздіқабыршақтарменқапталған, жақсүйектеріндетістері бар, құйрығы 18—20 омыртқадантүзілген, тырнақтарыұзын. Оныңқұсқаұксағанбелгісі — басынанбасқажерітүгелдейқауырсынменқапталған. Бұлкезеңніңауарайыжұмсақболғандықтанжабықтұқымдыөсімдіктеркеңіненөсебастады. Бұлөсімдіктерэволюциясындағыеңіріароморфоздықөзгерісболыпсаналады. Тұқымныңжеміспенқапталыпжабықболуы, ұрығынколайсызжағдайданқорғапөтеалысалқаптарғатаралуынамүмкіндікбереді.
-
археоптерикс
-
Бор кезеңі (бақалшақтар мен ұсақтеңізжануарларынантүзілген бор қабатықалыңболғандықтансолайаталған). Бұлкезеңдегүлдіөсімдіктеркеңінентаралды. Терек Бор кезеңіндепайдаболған Бұлкезеңдегіөсімдіктерәлеміндегіөзгерістерге: үйеңкі, терек, емен, эвкалипт, тал, қайың, т.б. жалпақжапырактыағаштардыңпайдаболуыжатады. Гүлдіөсімдіктердіңдамуы оны тозаңдандыратынжәндіктердіңжәнежәндікпенқоректенетінқұстардыңпайдаболуынасебепшіболды. Бор кезеңініңсоңындаауарайыныңсуынуынабайланысты су жағалауындағыөсімдіктердіңтаралуалқаптарыазайып, өсімдікқоректіжәнежыртқышдинозаврларжойылды. Ірібауырыменжорғалаушылар (колтырауындар) тек тропиктікбелдеулердеғанасақталыпкалды. Бор кезеңіндеқұстар мен сүтқоректілердіңқарапайымтоптарыпайдаболды. Бұлкезеңдежылықандыжануарларқұрлықтакеңінентаралып, ұшпайтыналыпқұстарпайдаболды. Сүтқоректілердіңшығуынасебепболғанароморфоздықбелгілер. 1. Жүйкежүйесініңкүрделенуі, алдыңғы ми сыңарларыныңдамуыжануарлардыңмінез-қылығыныңөзгеруіне, қоршаған орта жағдайларынабейімделуінеәсерінтигізді. 2. Омыртқажотасыайқынбөлімдергежіктелдіәріаяқтарыденесініңбүйіржағынанбауыржағынаорналасты. 3. Ұрықаналықорганизмніңденесіндедамып, арнайымүше — жатырдажетілдіәріұрпағынсүтпенқоректендірді. 4. Денедегіжылудықалыптысақтауүшінтүктіжамылғыпайдаболды. 5. Газ алмасуқарқындылығынкүшейтетінкөптегенкөпіршіктердентұратынөкпедамыды.
-
Қайың және терек
-
Кайнозой — жаңатіршілікзаманы (грекше "kainos" — "жаңа", "zос"— "тіршілік", "өмір"). Олүштікжәнетөрттіккезеңнентұрады.
-
Үштіккезең Магнолия Үштіккезеңнің (палеоген) бас кезіндеЕуропаормандарындамәңгіжасыл магнолия, лавр ағашы, пальма, бамбуктарданбасқа, жылусүйгішағаштар — фикус, эвкалипт, нанағашыкеңінентаралды. Кайнозой заманыныңекіншіжартысындакүнсуытыпжылусүйгішөсімдіктер тек Оңтүстіктеғанасақталыпкалды. Солтүстікжәнеорталықендіктердежалпақжапырақтыүйеңкі, жеке, қандағаш, еменормандарысирепашықдалалыжердіңкөлеміұлғайды. Құстардаұшуынжеңілдетуүшінауақапшықтарыжетілді. Сүтқоректілердетістері — күректіс, сойдақжәне азу тістергебөлініпкүрделенді. Құстар мен сүткоректілерЖершарындакеңінентаралды. Ашықдалалыжерлерде 3 башпайлыжылқылар—гиппариондар, құстардан—түйеқұстармекенетті. Ылғалдыжазықдалалыжерлердіңқұрғақдалағаайналуынангиппариондарүштіккезеңніңсоңындабіржолажойылды. Үштіккезеңніңбіріншіжартысында осы күнгісүтқоректілердіңбарлықотрядтарыныңөкілдері, ал оның орта тұсындаадамтектесмаймылдар мен адамныңарғыататегіпайдаболды. Орманкөлемініңазаюы, далалыжеркөлемініңүлғаюынасәйкесадамтектесмаймылдардыңбіртобыорманныңішкітүпкірінеқарайығысып, екіншітобыағашбасынанжергетүсіпашықкеңістіктемекендеді. Ашықкеңістіктемекендегенадамтектесмаймылдыңертедегібіртармағынанеңежелгіұрпақтарынан — адамдарпайдаболды. Қорытаайтқанда, адамдардыңарғытегікайнозойдыңүштіккезеңіндепайдаболды. Горилла үштіккезеңдепайдаболған Орманныңішкітүпкірінеқарайығысыпкеткентобынан — гориллалар мен шимпанзелерпайдаболды.
-
Магнолия және гориллалар
-
Төрттіккезең Төрттіккезең — 1,5—1 млн жылғасозылды. Мұздануғасыры — плейстоцен, ал соңғығасыр — голоцен депаталады. БұлкезеңдеЕуразия мен СолтүстікАмериканы 4 ретмұзбасты. Антарктида, Исландия, Франц-Иосиф, Памир, Тянь-Шаньдағымұздықтар — төрттіккезеңніңмұздықғасырыныңқалдығы. Төрттіккезеңдемастодонттар (ертедегіпілдер), мамонттар, қылыштістіжолбарыстар, алыпжалқауаңдар, үлкенмүйіздішымтезекбұғыларыжойылды. ЕртедегіаңшыларЕуразиядағымамонттар мен жүндімүйізтұмсықтарды, алыпжалқауаңдарды, жабайыжылқылардыжойыпжіберді. Қазіргікездетіршілікететінсүтқоректілердіңкөптүрлері мен түртармақтарытөрттіккезеңдепайдаболды
-
Мамонттар
-
Назарларыңызға рахмет!!!
Нет комментариев для данной презентации
Помогите другим пользователям — будьте первым, кто поделится своим мнением об этой презентации.