Презентация на тему "Мышечная ткань - нервная ткань"

Содержание

• 
  Слайд 1
  

  Бұлшықет ұлпасы Жүйке ұлпасы

• 
  Слайд 2

  Дәрісжоспары

  1. Бұлшықетұлпасы. 2. Бұлшықетұлпасыныңқрылысы мен қызметі. 3. Жүйкежасушаларыныңқұрылысы мен қызметі. 4. Нейрон құрылысы мен түрлері. 5. Нейроглия құрылысы мен қызметі. 6. Жүйкеұштары. 7. Синапс туралыұғым.

• 
  Слайд 3
  

  БҰЛШЫҚ ЕТ ҰЛПАЛАРЫ- Бұлшықетұлпасы — организмніңқозғалысы мен ішкіоргандарыныңжиырылупроцестерінқамтамасызететінжоғарыдәрежедемамандалғанұлпалар. Бұлшықеттіңүштүрінажыратады:1. Бірыңғайсалалыбүлшықетұлпасы;2. Көлденеңсалалыбүлшықетұлпасы;3. Жүрекбүлшықетұлпасы.Нерв ұлпасы — нерв жүйесініңнегізгікұрылымдықэлементі. Нерв ұлпасы нерв клеткаларынаннемесенейрондардан (нейроциттерден) жәнеглиалыкклеткалардан не-месеглиоциттердентүрады.Нейроглия — нерв үлпасыныңкөмекшіжәнемаңыздықүрамдыбөлігі. Нейроглияныңклеткалары нерв импуль-старынөткізбейді, бірақолар нерв үлпасындатіректік, трофикалық, қорғанысжәнеизоляциялықфункцияларатқарады.

• 
  Слайд 4

  1-бөлімБұлшықет ұлпасы

• 
  Слайд 5
  

  Бұлшық ет ұлпасының түрлері Бірыңғай салалы Көлденең жолақты Жүрек б/е

• 
  Слайд 6

  Бірыңғайсалалыбұлшықет

  1 – миоцит, 2 - ядро

• 
  Слайд 7
  

  Бірыңғай салалы б/е құрылысы А – в жарық микроскобында, Б – в электронды микроскопта. 1 – тегіс миоциттер; 2 – ядролар; 3 – цитоплазма; 4 – митохондриялар; 5 – миофиламенттер; 6 – гавеолалар; 7 – жасушааралық байланыс; 8 – базальды мембрана.

• 
  Слайд 8
  

  Көлденең жолақты б/е ұлпасы 1 – б/е жіпшесі; 2 – ядро.

• 
  Слайд 9

  Көлденеңжолақты б/е ұлпасы

  А – жұмысшы миоциттер; Б –атиптік миоциттер; В –ультрамикроскоптық құрылыс схемасы. I – жұмысшы б/е; II – атиптік б/е: 1 – кардиомиоциттер ядролары; 2 – цитоплазма; 3 – вставочный диск; 4 – миофибрилдер; 5 – митохондриялар; 6 – Гольджи кешені; 7 – анастомоздар.

• 
  Слайд 10
  

  Нерв ұлпасы — нерв жүйесініңнегізгікұрылымдықэлементі. Нерв ұлпасы нерв клеткаларынаннемесенейрондардан (нейроциттерден) жәнеглиалыкклеткалардан не-месеглиоциттердентүрады.Импульстардыорталық нерв жүйесінеберетіннейрондардыафференттікнемесесенсорлықнейрондардейді, ал эфференттікқозғаушы, нейрондаримпульстардыорталық нерв жүйесіненэффекторларға (үлпаларғанемесетітіркенішкежауапберетіноргандарға, мысалы — бүлшықеттергенемесебездерге) береді. Кейдеафференттік ней-рондараралықнемесеассоциативтікнейрондараркылыэффекторлықнейрондарменжалғасады. Сезімдік, аралықжәнеқозгаушынейрондарқосы-лып, рефлекторлықдоғаныкүрайды. Нейрондардыңөза-ражанасқанжерінсииапстардейді. Синапстарқоздырушыжәнебөгеушіболыпбөлінеді. Нейронныңденесін (перика-рион) жәнеонантарайтынцитоплазмалықесінділердіажыратады, Осы өсінділердің саны мен орналасуынақарапнейрондардыуни- псевдоуни-бижәнемультиполярлыдепбөледі. (сурет). Импуль-стардыклетканыңденесінеөткізетінөсінділерді дендрит- тер депатайды. Импульстар-дыклетканыңденесіненбасқаклеткаларғанемесешеткіоргаңдарғаөткізетінөсінділераксондарнемесе нейрит депаталады. Бүлар дендриттерге қарағанда жіңішке және олардың үзындығы бірнеше метр-ге жетуі мүмкін. Аксонның дисталдық учаскесшщ нейро-секрециялык қабілеті бар, ол түйме сияқты үшпен аякталатын көптеген жіңішке бүтақшаларға тармақталады. Түйме тәрізді үштарында ерекше зат нейромедиаторға (ацетилхолин) толы үсақ көпіршіктер мен көптеген мито-хоидриялар болады.

• 
  Слайд 11

  2-бөлімЖүйке ұлпасы

• 
  Слайд 12

  Нейрон түрлері

  1 – униполярлы; 2 – псевдоуниполярлы; 3 – биполярлы; 4 – мультиполярлы.

• 
  Слайд 13
  

  Униполярлынейрондарсиреккездеседі. Биполярлыклеткалардыңөзгешетүріпсевдополярлынейрондар. Псев-доуниполярлыклеткаларжиіреккездеседі. Бигіолярлынейрондардыңқарама-қарсыбағыттатарайтынекіөсіндісіболады, осығанбайланысты клетка денесініңпішініүршықсияктыкеледі. Нерв клеткаларыныңкөпшілігімультипо-лярлыболады. Бүлардыңпішівітүрлішеболуымүмкін. Өсінділердіңбіреуі нейрит, қалғандарыдендриттер. Нерв импульстары аксон арқылытиістіорнынаберіледі, ал де-ндриттергекелгенимпульстар клетка денесінеберіледі. Өсінділерөтеүзынболуымүмкінжәненейриттегінейроп-лазманың (цитоплазманың) мөлшері нерв клеткаларыныңденесіндегінейроплазманыңкөлеміненкейдежүз, тіптімыңесеартықболады.Белоктар нерв клеткасыныңденесі мен оның дендрит-теріндеғанасинтезделеді. Нерв клеткасыныңядросыіріжәнеақшылкеледі, бірнемесебірнешеядрошығыболады.Клетка денесініңнейроплазмасындажарық микро-скопіменкөрінетінхроматофилдікзатнемесеНиссльдіңтүйіршіктерідепаталатынбазофильдікзаттыңтүйіршіктеріболады (сурет). Оларкөбінесеядроныңмаңьшданемесе клетка денесініңшетжағы мен дендрит-тердежиналады, аксондаболмайды. Электрондық микро-скоппенкарағандаНиссльзаты бос орналасканжәнемембраналарғабекіген, рибосомалар мен полирибосомала-ры бар гранулалықэндоплазмалықретикулумныңжалпақцистерналарына бай цитоплазманыңаймағыекеніндәлелдейді.

• 
  Слайд 14
  

  Жұлының нерв клеткасындағыНиссльзаты:1-клетка денесі, 2-ядро, 3-Ниссль заты,

• 
  Слайд 15
  

  НЕЙРОГЛИЯНейроглия — нерв үлпасыныңкөмекшіжәнемаңыздықүрамдыбөлігі. Нейроглияныңклеткалары нерв импуль-старынөткізбейді, бірақолар нерв үлпасындатіректік, трофикалық, қорғанысжәнеизоляциялықфункцияларатқарады. Соныменбіргемидың эпифиз жәнегипофизінде нейроглия осы органдардыңнегізгімассасынкүрайдыжәнесекреторлық функция атқарады.Нейроглияныңклеткалар саны нейрондарғақарағанда 10 есекөп. Бүлклеткаларорталық нерв жүйесінің клетка-ларынқоршап, олардынарасындағыкеністіктітолтырып, механикалықтіректік функция атқарады.Глиалыкклеткалардыңметаболизмніңактивтігіөздерінқоршағанклеткалардынметаболизмінетығызбайланыстыдепесептейді. Жатқасактаупроцестерінеқатысатынболуыкерекдегенжорамал да бар. Шванн клеткаларыдепаталатын     нейроглияның      серіктері      миелинген     талшықтарыныңқабықшаларынсинтездейді, ал қалғанклет-каларфагоцитоздық функция атқарады.Нейроглия клеткаларыныңбірнешетиптері бар: нерв түтігінендамитынмакроглия (глиоциттер) мен мезенхима-дан пайдаболатьшмикроглия (глиалықмакрофагтар).Макроглияклеткаларыныңекікатегориясынажыра-туғаболады: астроциттер мен олигодендроциттер. Астро-циттерпротоплазмалықжәнеталшықтыболыпбелінедІ

• 
  Слайд 16
  

  Нейроглияныңтүрлері:1— плазмалыкастроциттер, 2— талшықтыастроциттер, 3— олигодендроцитгер, 4— микроглияныңклеткаларыірінейрондардыңарасындағы.

• 
  Слайд 17
  

  Протоплазмалықастроциттер ми мен жүлынныңсүрзатындаорналасқан, оныңденесінентармакталғанқысқажәнежуанөсінділертарайды. Талшықтардықүрамайды.Ми мен жүлынныңақзатындафибриллалықнемесе тал-шықтыастроциттерболады. Өсінділеріұзынжәнекептармақталмайды, талшықтардыншоғырынқұрайды. Астроциттердіңбүлтүрініңесінділері нерв клеткаларыныңөсінділері мен денелерініңарасындағыкеңістіктіңбәрінтолтырыптүрадыжәненейрондаржататын тор қүрайды. Талшықтыастроциттердіңөсінділерінейрондардықоректендіретіншекаралықглиалықпериваскулярлыкмембраналарқүрайды. Астроциттердінекітипібір-біріменөзарабайланыстыжәненейрондарорналасатынүшөлшемдішырматылыпжататын тор қүрайды. Астроциттердіңбөлінуіжиібайқалады, орталық нерв жүйесізақымдалғанжағдайдатыртықүлпақүрайды.Олигодендроциттер ми мен жүлынныңсүржәнеақ за-тыңдаорналаскан. Бүларастроциттерденүсақкеледі. Клетка денесіненжіңішкебұтақшалардыңаздаған саны та-райды. Нерв жүйесініңорталыкбөлімдерінінсүрзатындабүларнейрондарденесінежанасаорналасады, ақзатта катар қүрапнемесетоптаныпжатады, ал орталық нерв жүйесіаймағыныңсыртьшдаолар нерв клеткаларыныңөсінділерінжәнеолардыңүштыкаппараттарьшбойлап ор-наласады, оларды Шванн клеткаларынемесенейролеммоциттердепатайды. Шванн клеткаларымиелинденгенталшықтардын миелин қабықшасынсинтездейтінмаман-далғанолигодендроциттер. Нерв клеткаларыныңөсінділерінизоляциялап, олигодендроциттер нерв козуыныңшашырауынакедергіболады. Соныменбіргеолигодендроциттернейровдардықоректендіругежәне ми-дың су алмасуынакатысады.Микроглияныңклеткаларымидыңсүр, ақзаттарьшдаорналасқан. Сүрзаттакөпболады. Лизосомалар мен жақсыжетілгенГольджи аппараты бар клетканыңкішкенесопақшаденесініңәрбірүшьшанжуанөсіндітарайды. Ми зақымдалғанкездебүлклеткаларфагоциттергеайналадыжәнеамебашақозғалыпжылжып, бөгдеденелердіңқаптапкелуінекедергіболады.

• 
  Слайд 18
  

  Жүйке торы

• 
  Слайд 19
  

  НЕРВ ТАЛШЫҚТАРЫҚабықшаларменқапталған нерв клеткаларыныңөсінділері нерв талшықтарынкүрайды. Нерв талшықтары ми мен жүлынныңөткізушіжолдарын, ал шетжағынданервтердікүрайды. Орталық нерв жүйесінде нерв талшықтарымидыңақзатыныңқүрамынакіреді. Нерв талшығыныңбастыбөлігінорталық (өстік) цилиндрлеркүрайды.Оны қабықшаларқаптаптүрады. Қабықшаларыныңқүрылысынақарап нерв талшықтарыныңекітүрінажыра-тады: миелинсіз (жүмсакзатсыз) жәнемиелинді (жүмсақзатты) нерв талшықтарьш.Жүмсақзатсыз нерв талшығы Шванн клеткаларыменқоршалғанбірнеше (7—12) орталықцилиндрлердентүрады. Жүмсақзатсызқабықшаныңқүрамында миелин болмайды. Жүмсақзатсыз нерв талшығыжүқадәнекерүлпалықбазальдықмембранаменқапталған. Электрондық микроскоп талшықтыңорталықцилиндрі Шванн клеткасыныңцитоплазмасынабатыптүратынынжәне нерв клеткаларыныңесінділері Шванн клеткаларыныңплазмалеммасынынқосқатпарынаасылыптүрғандайболыпкөрінетінінбайқаған. Плазмалыкмембрананың осы қосқабатынмезаксондейді. Мезаксон мен глиялықклет-каларшекараларыжарықмикроскопыменкөрінбейді. Ак-сон мен оны қоршаған Шванн клеткасыөзбетіншежекеқүрылымдар. Бүлардыңмембраналарыені 100—150 А° саңылауменбөлінген.Жоғарысатыдағыомыртқалылардың Шванн клеткасыбірядролы клетка, оныңцитоплазмасыңцажақсыжетілгенгранулалықэндоплазмалықретикулумның, Гольджиаппа-ратымембраналарыныңжәнекөптегенмитохондриялардыңболатынынэлектрондық микроскоп анықтаған. Бүл органо-идтардыңболуы осы клеткалардыңбелсенділігінщжогарыекенінкөрсетеді.Миелинді (жүмсақзатты) нерв талшыктарыорталықжәнешеткі нерв жүйесіндебайқалады. Бүлталшықтар нерв импульстарынөте тез жәнедәлөткізеді. Орталықци-линдргетікелейжанасып, оны қаптаптұрады. Изолятор ролінатқарадыдепесептейді. Миелин нерв талшығын то-лықтайкаптамайды, белгіліаралықтаүзіледі. ҮзілгенжерінРанвьеніңүзілісідепатайды.Бүлжерлер Шванн қабықшасыменкапталмайды. Мие-линқабықшасыүзілуішнорталықцилиндргеқажеттізаттардыңенуіне, иондаралмасуынатигізетінәсеріүлкенжәненервтікқозудыңжылдамдығын да арттырады. Әрбірмиелиндіталшықтабірғанаорталық цилиндр болады, оны қоршаймоншақсияқтытізілгендәнекерүлпалықбазаль-дықмембранаменкапталғанлеммоциттерорналасады.Миелиндікқабықшадаүзілістерарасындакішкенесаңылауларболады, оны Шмидт-Лантерменкесіндісідейді.Бүларорталық нерв жүйесініңаймағындаболмайды. Миелиндікқабықшасыртқыжағынанмықтымембранамен — неврилеммаменқапталған.

• 
  Слайд 20
  

  Миелинді нерв талшығы:1-орталық цилиндр (аксон), 2-миелин қабықшасы, 3-Шванн қабықшасы, 4-Ранвъенің үзілісі, 5-Лантерманың қиындысы, 6-Шванн клеткасыныңядросы.

• 
  Слайд 21
  

  Нейрондардыңөзарабайланысы. Нейрондарәрқайсысыөзалдынажекеқызметатқармайды. Оларөза-рабайланысып, біртүтасжүйеқүрайды. Нейрондардыңөзаражәнесолсиякты нерв жүйесінежатпайтьш клетка-ларменжанасып, байланысқанжерлерісинапстердепата-лады. Синапстардықүрылысы мен орналасуынақарайүштопқабөледі: нейрондарааралық, рецепторлық-нейрондыкжәненейроэффекторлықдеп. Нейрондарааралықсинапстараксодендриттік, аксосомалықжәнеаксоаксондықболыпбөлінеді. Синапстардыңформаларытүрлішеболғаныменолардыңқүрылысындажалпыүқсастықбелгілербайқалады. Синапс аймағындағыаксондар мен дендриттерүшта-рьшдамиелиндіқабықшаболмайдыжәнежуандаукеледі.Аксонныңбүлбөлігіндекөптегенмитохондриялар мен синапстықкөпіршіктерболады. Сонғыларыцитоплазмалыкмембраналарменкоршалған. Көпіршіктердіңдиаметрі 40— 50 нм-дей. Электрондық микроскоп синапс (контакт-жанасу) мор-фологиясыныңкөптегендетальдарынанықтады. Атапайтқанда, нейрондардыңөзаранемесебасқаклеткаларменжанасқанжерінде, жанасушыклеткалардыңплазмалықмембраналарыныңарасындаені 12—30 нмсинапстықсаңылаудепататалынкеңістікболады. Олжарықмикрoскопыменбайқалмайды, Синапстықсаңылауларменшектескенбірмембрананы, яғниаксонныңнейрилеммасынпресинапстық мембрана, ал екіншісін, дендриттіннейри-леммасыменжанасатын — постсинапстық мембрана дейді. Синапстынпресинапстықбөлігіндекөпіршіктер мен мито-хондрияларкөпболатынболса, постсинапстықбөлігіндеоларболмайды.

• 
  Слайд 22
  

  Миелиндіталшықтыңкқлденеңкесіндісініңэлектроннограммасы: 1-орталық цилиндр, 2-миелин, 3-Шванн қабықшасы, 4-коллагендік фибриллалар.

• 
  Слайд 23
  

  Синапстардағықозудыңберілуіерекшехимиялык за-ттын, медиатордың, ацетилхолинніңбөлінуінебайланысты. Олпресинапстықкөпіршіктердеғанажиналадыжәне пре-синапстықаксондықоздырғанкездежеткіліктімөлшердебөлінеді. Медиаторларкөпіршіктерденсинапстықсаңылауғашығады да постсинапстықмембрананыңкомпо-ненттеріменбайланысқатүсіп, оған тез сіңеді.Медиаторларимпульстінейроннаннейронға, нейроннанбүлшықетэлементтеріненемесе секрет бөлушіклеткаларғаөткізудіқамтамасызетеді.Нейрондараралықсинапстар нерв клеткаларьпшң ара-сындағысинапстар. Егербірнейронның аксоны басқапо-стсинапстықнейронныңдендритіменконтактігетүссе, бүндайсинапстардыаксодендриттікдепатайды. Бүлар си-напстардыңкеңтарағантүріжәнекүрылысы да түрлішеболады. Егербірнейронның аксоны басқапостсинапстықнейронныңперикарионыменконтактігетүссе. ондайсинапстыаксосомалықдейді. Бірнейронның аксоны екіншібірпостсинапстықнейронныңаксоныменбайланысса, ондайсинапстыаксоаксондықдепатайды. Нейронаралық синап-стар өтекөпболуымүмкін. Морфофункциялықбелгілерібойыншасинапстардыхимиялыкжәнеэлектрлікдепбөледі. Химиялықсинапстарқоздырушыжәнебөгеушібо-лыпажырайды. Бүларғатәнбелгіпресинапстықполюстакозудыпостсинапстыкполюсқаөткізугекатысатынзатка — медиаторға толы прессинапстықкөпіршіктердіңболуы. Еңкөптараған медиатор норадреналин мен ацетилхолин, бірақбасқа да медиаторларболады. Ацетилхолин — меди-аторлардынішіндегібіріншібелгіліболғандарыныңбірі. Оны 1920 ж. Отто Леви күрбакажүрегініңкезкелгеннервісініңпарасимпатикалыкнейрондарыныңүштарыианбөліпалған. Ацетилхолиндібөлетіннейрондардыхолинэр-галык, ал норадреналиңдібөлетіннейрондардыадренэрга-лықдепатайды. Химиялықсинапстыңмынабөліктерінажыратуғаболады: пресинапстықбөлігін, постсинапстыкбөлігінжәнесинапстықсаңылауда. Пресинапстықбөлігіндепресинапстықкөпіршіктерболады. Көпіршіктіңдиаметрі 50 нм

• 
  Слайд 24
  

  ДӘРІС СҰРАҚТАРЫ 1. Етұлпасыныңморфофункциональдықсипаттамасы. 2. Етұлпасыныңтүрлері.3. Қаңқаетұлпасыныңқұрылысыжәнеқызметі.4. Жүрекетұлпасы, гистогенезі, құрылысы, кардиомиоциттердіңұлпалықұйымы. 5. Біріңғайсалалыұлпа. Гистогенезі, құрылысыжәнеқызметі.6. Жүйкеұлпасы. Жалпысипаттамасы, түрлері, гистогенезі.7. Нейрондар. Морфологиялықжәнефункциональдықтүрлері. Құрылымдықұйымыныңерекшелігі.8. Нейросекреторлыжүйе. Нейросекреторлыжасушалардыңұйымдықерекшелігі. Нейросекреторлыжүйеніңжүйкежәнеэндокринндіжүйелерменқарымқатынасы. 9. Нейроглия. Классификациясы, шығутегі, функциональдіролі.10. Жүйкеталшықтары. Миелиндіжәнемиелинсізжүйкеталшықтары.11. Синапстар. Жалпысипаттамасы, түрлері, ультраструктуралыұйымы.12. Рецепторлар. Жалпысипаттамасы, түрлері, қызметі.

• 
  Слайд 25
  

  Пайдаланылған әдебиеттер Негізгі әдебиеттер: Л.Ф. Гаврилов, В.Г. Татаринов «Анатомия», стр. 248-261 Р.П. Самусев, Ю.М. Селин «Анатомия», стр. 6307-332 В.Я. Липченко «Атлас нормальной анатомии человека» Қосымша әдебиеттер: М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр. 401-433 Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 2