Презентация на тему "Жуйке жуйесi"

Содержание

• 
  Слайд 1
  

  Жүйке жүйесі. жұлын.

• 
  Слайд 2
  

  Жоспар: Жүйке жүйесінің қызметі. Жүйке жүйесінің филогенезі мен онтогенезі. Жұлынның құрылысы. Жұлын сеггменттері. Жұлынның қабаттары.

• 
  Слайд 3
  

  Нейрондардың ерекшеліктері Жүйке жүйесіне жатады Қызметі Өсінділер саны бойынша Медиатордың химиялық ерекшеліктері бойынша Постсинапстық нейрондарға әсер етуіне қарай Қозғыштық, тежегіш Соматикалық және вегетативтік Секреторлық, өткізгіштік Қимылдық , сезгіш, аралас Псевдоуниполярлы, биполярлы, мультиполярлы Холинергиялық, моноаминерги- ниялық, пептидергиялық, т.б. Рефлекс доғасындағы орны мен қызметі бойынша

• 
  Слайд 4
  

  Жүйкежүйесі (нервная система) - адам мен жануарларорганизмдерініңқоршағанортағабейімделуінреттейтінжүйе. Жүйкежүйесінзерттейтінморфологияныңбөлімін гр. neurologia (грек, neuron — жүйке, жүйкежасушасы; logos — ілім) депатайды. Жүйкежүйесініңқызметтерірефлекстерарқылыісжүзінеасады.Рефлекс — сыртқы, немесеішкі орта әсерлерінеорганизмніңжауапқайтаруреакциясы. Жүйкежүйесімүшелеріннегізіненжүйкеұлпасықұрайды. Жүйкежүйесіорганизмдегіорналасуорындары (топографиясына) мен құрылысынасәйкес: орталықжәнешеткібөлімдерболыпекігебөлінеді. Жүйкежүйесініңорталықбөліміне ми жәнежұлын, ал шеткібөліміне — миданжәнежұлыннанорганизмніңшеткіаумақтарынатаралатынмүшелер: жүйкетүбіршіктері, жүйкелер, жүйкетораптары, жүйкетүйіндері (ганглийлері) жәнежүйкеталшықтарыныңұштарыжатады. Организмдегіқызметтерінебайланыстыжүйкежүйесінүшбөлімгебөледі. Олар: сомалық (денелік), парасимпатикалық (ішкімүшелік), симпатикалық (тамырлық).Жүйкежүйесініңсомалықбөлімі - дене, яғнитірек-қимыл аппараты жәнетеріжабынымүшедерінің, парасимпатикалықбөлімі — ішкімүшелер мен бездердің, симпатикалықбөлімі — тамырларжүйесімүшелерініңқызметтерінреттейді. Парасимпатикалықжәнесимпатикалықбөлімдердібіріктіріп, жүйкежүйесініңвегетативтікбөлімідепатайды

• 
  Слайд 5
  

  Рецептолық жүйке ұштары Тітіркеніс көзіне қарай Қабылдауы бойынша Морфологиясы бойынша Экстерорецепторлар (сыртқы ортадан) Интерорецепторлар (организмнен) Механорецепторлар Хеморецепторлар Терморецепторлар Фоторецепторлар Бос ( осьтік цилиндр ұштары) Бос емес (осьтік цилиндр ұштары арнайы структуралармен байланысты)

• 
  Слайд 6
  

  Вегетативтікнемесеавтономдықжүйкежүйесі (вегетативная, или автономная нервная система); (systemanervosumautonomicum; грек, systema — жүйе, бөліктерденқұралғанбүтін; лат. nervus — жүйке; грек, autos — өзім, өздігінен; nomos — заң) — барлықішкімүшелержүйелерімүшелерінің (асқорыту, тынысалу, зәрбөлу, аталықжәнеаналықкөбеюмүшелержүйелері), тамырлармүшелеріжүйелерінің (қанайналым, лимфаайналым, қанжасаумүшелержүйелері), сыртқыжәнеішкі секреция бездерінің, бірыңғайсалалыетұлпасыныңқызметтерінреттейтінжүйкежүйесініңбөлімі.Вегетативтықжүйкежүиесі де, жүйкежүйесініңбасқабөлімдерісияқтынейроциттерденжәнежүйкелікглиядан (нейроглиядан) құралған.Вегетативтікжүйкежүйесі - организмдегіорналасуорындары мен атқаратынқызметтерінебайланыстысимпатикалықжәнепарасимпатикалықбөлімдергебөлінеді.Оларөзкезегіндежүйкеорталықтарынанжәнешеткібөлімдерденқұралады. Вегетативтікжүйкежүйесініңжүйкеорталықтарыжұлын мен мидаорналасқан: қыртыстық, қыртысастыжәнеөзіндікжүйкеорталықтарынабөлінеді.Вегетативтікжүйкежүйесініңшеткібөлімін: преганглионды (ганглионалды) миелинді (үлпекті) жүйкеталшықтары, экстрамуральды (қабырғадантыс) жәнеинтрамуральды (қабырғалық) жүйкеганглиондары (түйіндері), постганглионды (ганглионсоңы) миелинсіз (үлпексіз) жүйкеталшықтарықүрайды.

• 
  Слайд 7
  

  ЭФФЕКТОРЛЫҚ ЖҮЙКЕ ҰШТАРЫ МОТОРЛЫҚ СЕКРЕТОРЛЫҚ СОМАТИКАЛЫҚ ВЕГЕТАТИВТІ ВЕГЕТАТИВТІ Б/Е МОТОРЛЫҚ БЛЯШКАЛАР БЕЗДЕРДІ Ж.Қ. ЖҮРЕК ЖӘНЕ БІРЫҢҒАЙ САЛАЛЫ Б/Е Ж.Қ.

• 
  Слайд 8
  

  Вегетативтікжүйкежүйесінің, жүйкежүйесініңсомалықбөліміненморфологиялықерекшелігі - оныңшеткібөліміорталықжүйкежүйесіменекінейроцит (өзіндікорталықнейроциттеріжәнешеткіжүйкеганглиондарыныңнейроциттері) арқылыбайланысады. Жүйкеганглиондарынейроциттерініңаксондарыныңэффекторлыұштарыорындаушымүшелердеаяқталып, олардыжүйкелендіреді (парасимпатикалықжүйкежүйесініңұштарыішкімүшелерқабырғаларындағыеттіқабықтар мен қабаттардыжәнебездерді, ал симпатикалықжүйкежүйесініңұштары — қанжәне лимфа тамырларықабырғаларындағыеттіқабықтар мен қабаттардыжүйкелендіреді).[1]Өсімді (вегетативті) жүйкежүйесініңжұмысыадамныңеркінебағынбайды. Сондықтан оны ертекездеавтономды (грекше - өзалдыназаң) жүйкежүйесідеп те атаған. «Вегетативті» дегенсөзлатынша - өсу, қаулапөсудегендібілдіреді. Олағзаныңөсуінеқоректенуінеқатысты, жүйкежүйесініңбелсендіқозуынақатыстыжәнежыныссызкөбеюдісипаттайды.Сондықтанқазақша «өсімді» деген термин қалыптасқан. Өсімдіжүйкежүйесіішкімүшелердіңқызметініңбірімен-бірініңүйлесімділігінқамтамасызетеді. Ағзадағызаталмасуды, ішкіортаныңтұрақтылығынреттепотырады. Ағзадағытүрлібездердің, қантамырларыныңжәне лимфа тамырларыныңқызметтері де өсімдіжүйкежүйесіарқылыреттеледі. Соныменбіргеөсімдіжүйкежүйесіқаңқабұлшықеттерініңқызметінреттеуге де қатысады. Өсімдіжүйкежүйесіндерефлекстікдоғаүшнейрондық (сезгіш, байланыстырғыш, қозғалтқыш) байланыстантұрады. Өсімдіжүйкежүйесіндеқозубаяужүреді, өйткеніоныңжүйкеталшықтарындамайлықабығыболмайды. Өсімдіжүйкежүйесініңқызметін ми қыртысыныңмаңдайбөлігіреттепотырады. Өсімдіжүйкежүйесісимпатикалықжәнепарасимпатикалықдеп 2 бөліккебөлінеді. Симпатикалық (грекше - сезгіш, қабылдағыш), парасимпатикалық (грекше - жанында, қасында).Өсімдіжүйкежүйесі де орталықжәнешеткібөлімдергебөлінеді. Орталықбөлімдері ми мен жұлындаболады. Шеткібөлімдері ми мен жұлыннантысжерлердегіжүйкебағанасында, жүйкетүйіндерінде, өрімдеріндеорналасады.Өсімдіжүйкежүйесі: а) парасимпатикалықбөлігі; ә) симпатикалықбөлігі.

• 
  Слайд 9
  

  Жүйке жүйесі СОМАТИКАЛЫҚ Ж.Ж. ВЕГЕТАТИВТІ Ж.Ж. ОРТАЛЫҚ Ж.Ж. ПЕРИФЕРИЯЛЫҚ Ж.Ж. ОРТАЛЫҚ Ж.Ж. ПЕРИФЕРИЯЛЫҚ Ж.Ж. БАС МИ ЖҰЛЫН 31 ЖҰП ЖҰЛЫН ЖҮЙКЕЛЕРІ 12 ЖҰП БАС МИ ЖҮЙКЕЛЕРІ БАС МИ МЕН ЖҰЛЫНДАҒЫ ОРТАЛЫҚТАР ВЕГЕТАТИВТІК ЖҮКЕЛЕР , ТҮЙІНДЕР, ӨРІМДЕР

• 
  Слайд 10
  

  Орталықжүйкежүйесі (systemanervosumcentrale) –жүйкеклеткалары (нейрондар) мен оныңөсінділерінентұратынжүйкежүйесініңеңнегізгібөлігі. Орталықжүйкежүйесіомыртқасызжануарлардабір-біріментізбектелеорналасқанжүйкетүйіндерінен (ганглийлерден), ал омыртқалыжануарлардажұлын мен мидантұрады. Тіріорганизмдіқұрайтынтүрліоргандаржүйелерініңқызметтерінүйлестіріп, реттепотырады. Осы қызметтердіОрталықжүйкежүйесіжұлынжүйкелері (31 жұп) мен ми жүйкелері (12 жұп) арқылыатқарады. Бұлжүйкелеромыртқааралықжәневегетативтікжүйкетүйіндеріменбіргешеткіжүйкежүйесінқұрады. Әртүрлірецепторлардантітіркенупроцесіндепайдаболатынжүйкеимпульстарыорталыққатепкіш (афферентік) жүйкеталшықтарыарқылыОрталықжүйкежүйесінекеледі. Бұлжерде импульс мәліметтеріөңделіп, Орталықжүйкежүйесініңорындаушыбөлімдері – орталықтантепкіш (эфференттік) жүйкеталшықтарыарқылы “бұйрықты” тиістіорнынажеткізеді. НәтижесіндеОрталықжүйкежүйесініңеңнегізгіқызметі – рефлекстіңжүзегеасуынқамтамасызетеді. Орталықжүйкежүйесініңқалыптасуы – Орталықжүйкежүйесініңөзішіндегі, сондай-ақ, оны организмніңбарлықоргандарыжәнетіндеріменбайланыстыратынөткізгішжолдардыңпайдаболуынаәкеледі. Орталықжүйкежүйесіндесомалық (анималдық) жәневегетативтікжүйкежүйелерініңорталықтарыорналасқан. Сомалықжүйкежүйесісыртқытітіркендіргіштердіқабылдайдыжәнеқаңқабұлшықеттерініңқызметінбасқарады, олорганизмніңқимыл-қозғалысын, сыртқыортадабіржерденекіншіжергежылжуынқамтамасызетеді. Орталық ми қыртысындаорналасқан – айқыншектелгеншекарасыжоқ, ядро жәнешашырағанбөліктердентұрады. Ми қыртысынаншыққанимпульстер ми сабауы мен жұлындағықозғалтқышядроларарқылыбұлшықеттердіқозғалысқакелтіреді. Вегетативтікжүйкежүйесіішкіоргандардыңқызметін, заталмасуды, өсіп-өнупроцестерінреттейді. Вегетативтікжүйкежүйесініңпарасимпатикалықбөлігінің орта ми көпірінде, ортаңғыжәнесопақшамида, жұлынныңсегізкөздікбунағында; симпатикалықбөлігініңорталықжұлынныңVІІІ мойындық, І – XІІ кеуделік, І – ІІ белдікбунағындаорналасқан. Аталғанекібөліктің де қызметінбіріктіріпбасқаратынжоғ. вегетативтікорталық – мидыңсұрзатыныңқұрамындаболады. Адам мен жануарлардың ми сыңарларыныңқыртысыжәнеқыртысасты (базальді) ядроларыОрталықжүйкежүйесініңжоғарыдәрежеліжүйкеқызметініскеасыратынорталығыболыптабылады. Адамныңмінез-құлқы, оныңсанасы мен ақыл-ойыныңеңкүрделікөріністері осы ми қыртысындағышарттырефлекстерарқылыіскеасады

• 
  Слайд 11
  

  1 — СОПАҚША МИ; 2 —МОЙЫН АЙМАҒЫНДАҒЫ ЖУАНДАҒАН ЖЕРІ; 3 — ЖҰЛЫН ЖҮЙКЕЛЕРІ; 4 — МОЙЫН ЖҮЙКЕЛЕРІ; 5 — ЖҰЛЫННЫҢ АРТҚЫ ОРТАЛЫҚ ТЕСІГІ; 6 — АРТҚЫ БҮЙІР ЖҮЛГЕСІ; 7 — КЕУДЕ ЖҮЙКЕЛЕРІ; 8 — БЕЛ АЙМАҒЫНДАҒЫ ЖУАНДАҒАН ЖЕРІ; 9 — МИ КОНУСЫ; 10 — БЕЛ ЖҮЙКЕЛЕРІ; 11 — СЕГІЗКӨЗ ЖҮЙКЕЛЕРІ; 12 — ОТЫРЫҚШЫ ЖҮЙКЕЛЕР; 13 — ТЕРМИНАЛДЫ ЖІПШЕ ЖҰЛЫН

• 
  Слайд 12
  

  ЖҰЛЫН- ОМЫРТҚА ЖОТАСЫНЫҢ ӨЗЕГІНДЕ ОРНАЛАСҚАН ҰЗЫНДЫҒЫ 41-45 СМ. ЖҰЛЫН ОРТАСЫНДА ЖҰЛЫН ӨЗЕГІ ОРНАЛАСАДЫ. ІШІ ЖҰЛЫН СҰЙЫҚТЫҒЫНА ТОЛЫ БОЛАДЫ. ЖҰЛЫННЫҢ СҰР ЗАТЫ АҚ ЗАТЫН ҚОШАП, СЫРТЫНДА ОРНАЛАСАДЫ. ЖҰЛЫН ҚҰРЫЛЫСЫНДА САЙЛАР МЕН САҢЫЛАУЫЛАР ОРНАЛАСАДЫ. ЖҰЛЫННЫҢ АЛДЫҢҒЫ ЖӘНЕ АРТҚЫ ТҮБІРІ БІРІГІП, ЖҰЛЫН ЖҮЙКЕСІ П.Б. ЖҰЛЫННАНА 31 ЖҰП ЖҮЙКЕ ШЫҒАДЫ: 5 БЕЛ, 5 СЕГІЗКӨЗ, 8 МОЙЫН, 12 КЕУДЕ , 1 ҚҰЙЫМШАҚ СЕГМЕНТТЕРІ. ЖҰЛЫН ЖІПШЕЛЕРІ ЕКІ ТҮРЛІ ТАЛШЫҚТАН ТҰРАДЫ: ЖҰЛЫННЫҢ ЖҮЙКЕ ТАЛШЫҒЫ МЕН ӨТКІЗГІШ ЖОЛЫ.ЖҰЛЫННЫҢ ӨТКІЗГІШ ЖОЛДАРЫНЫҢ 3 ТҮРІ БАР: 1. ЖОҒАРЫ БАҒЫТТАЛҒАН2. ТӨМЕНГЕ БАҒЫТТАЛҒАН3. АРАЛЫҚ НЕМЕСЕ АССОЦИАТИВТІЖҰЛЫНДЫ 3 ҚАБЫҚ ЖАУЫП ТҰРАДЫ:1. СЫРТҚЫ ҚАТТЫ ҚАБЫҚ2. ІШКІ ЖҰМСАҚ ҚАБЫҚ3. ОРТАДАҒЫ ТОРЛЫ ҚАБЫҚ

• 
  Слайд 13
  

  1 — АҚ ЗАТ; 2 — СҰР ЗАТ; 3 — АРТҚЫ СЕЗГІШ ТАЛШЫҚ; 4 — ЖҰЛЫН ЖҮЙКЕЛЕРІ; 5 — АЛДЫҢҒЫ СЕЗГІШ ТАЛШЫҚ; 6 — ЖҰЛЫН ГАНГЛИЙІ ЖҰЛЫННЫҢ РЕКОНСТРУКЦИЯСЫ

• 
  Слайд 14
  

  1 — АРТҚЫ БУДАСЫ; 2 — АРТҚЫ АШАСЫ; 3 — БҮЙІР БУДАСЫ; 4 — ОРТАЛЫҚ КАНАЛЫ; 5 — АЛДЫҢҒЫ АҚ ЖАЛҒАМА; 6 — АЛДЫҢҒЫ АШАСЫ; 7 — АЛДЫҢҒЫ БУДАСЫ ЖҰЛЫН (КӨЛДЕНЕҢІНЕН ҚАРАҒАНДАҒЫ КӨРІНІСІ)

• 
  Слайд 15
  

  Білім деңгейін тексеру сұрақтары Нейрон дегеніміз не? Қандай жүйке жасушасын сезімтал нейрон дейді? Қозғалтқыш нейрондардың қызметі қандай? Аралық нейрондар жүйке импульсін өткізуде қандай рөл атқарады? Жүйке импульстері қалай бір жүйке жасушасынан екіншісіне беріледі? Рефлекс дегеніміз не? Рефлекс доғасы дегеніміз не? ОРТАЛЫҚ Ж.Ж. ҚЫЗМЕТІ? Мидың ақ және сұр заттары неден пайда болған? Орталық жүйке жүйесінің жіктелуі? Жұлынның орналасуы? Жұлының құрылысы?

• 
  Слайд 16
  

  Пайдаланылған әдебиеттер Негізгі әдебиеттер: Л.Ф. Гаврилов, В.Г. Татаринов «Анатомия», стр. 248-261 Р.П. Самусев, Ю.М. Селин «Анатомия», стр. 6307-332 В.Я. Липченко «Атлас нормальной анатомии человека» Қосымша әдебиеттер: М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр. 401-433 Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 2